سینوزیت Sinusitis یا رینوسینوزیت Rhinosinusitis که با التهاب مخاط پوشاننده‌ی سینوس‌های استخوانی اطراف حفره‌ی بینی شناخته می‌شود، سالانه افراد بسیاری را درگیر علائم و نشانه‌های آزاردهنده‌ی خود نموده و عوارض متعددی نیز برجای می‌گذارد. سینوزیت ممکن است به‌صورت حاد یا مزمن رخ دهد. در این مقاله به توضیح علل ایجاد این بیماری، علائم و درمان‌های آن می‌پردازیم.
سینوزیت چگونه ایجاد می‌گردد؟
سینوس‌ها فضاهایی هوادار در داخل استخوان‌های پهن صورت (استخوان فرونتال، استخوان فک بالایی یا ماگزیلاری و استخوان پرویزنی یا اتموئید) هستند که با بافت مخاطی پوشانده شده و در امتداد مخاط حفره‌ی بینی قرار می‌گیرند. به همین علت است که این سینوس‌ها، سینوس‌های اطراف حفره‌ی بینی (پارانازال) و التهاب آن‌ها گاهاً رینوسینوزیت خوانده می‌شود.
در حالت طبیعی، سینوس‌ها با کمک مکانیسم‌‌های ترشح موکوس (مخاط) و زنش مژک‌های سلول‌های اپی‌تلیال از وجود میکروب‌ها و مواد خارجی بالقوه آسیب‌رسان تصفیه می‌گردند و عملاً استریل در نظر گرفته می‌شوند. با این حال، برخی شرایط و عوامل محیطی مانند عفونت‌های ویروسی دستگاه تنفسی فوقانی، واکنش‌های آلرژیک (رینیت آلرژیک یا تب یونجه) و واکنش‌های عصبی (وازوموتور) ممکن است منجر به از کار افتادن این مکانیسم‌ها و رشد انواع میکروب‌ها (باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها) در حفرات سینوسی و متعاقباً ایجاد التهاب و سینوزیت (به‌صورت حاد یا مزمن) گردند.
ترشح موکوس در این شرایط افزایش یافته و تخلیه‌ی آن با اخلال مواجه می‌گردد. در مواردی که علائم سینوزیت بیشتر از 10 روز به طول بیانجامند، معمولاً عفونت‌های باکتریایی عامل بروز التهاب در نظر گرفته می‌شوند.
علائم سینوزیت کدامند؟
علائم سینوزیت حاد که در همراهی با سرماخوردگی معمول رخ می‌دهد شامل:
- عطسه
- آبریزش و گرفتگی بینی
- سردرد و احساس فشار در استخوان‌های صورت
- آبریزش از عقب بینی (post-nasal drip)
- کاهش یا فقدان حس بویایی
- گلودرد
- سرفه
- احساس درد و پُری گوش
- تب و درد عضلانی
ترشحات بینی در سینوزیت حاد اغلب چرکی و زرد متمایل به سبز خواهد بود. سردرد، سرگیجه و درد گوش به‌دلیل اثر فشاری سینوس‌های پُر بر ساختارهای اطراف ایجاد می‌گردند. مثلاً تجمع موکوس در شیپور استاش واقع در گوش، ممکن است باعث بروز علائم سرگیجه و عدم تعادل شود. اگر علائم فوق بیشتر از 12 هفته به طول بیانجامد، تشخیص سینوزیت مزمن مطرح است.
سینوزیت مزمن چه تظاهراتی دارد؟
اکثر علائم سینوزیت مزمن مشابه با عفونت حاد دستگاه تنفسی فوقانی و سینوزیت حاد است. در افراد مبتلا به سینوزیت مزمن، سینوس‌ها به دلیل التهاب طولانی‌مدت، مخاط بسیار متورمی داشته و ممکن است ضایعات پولیپی در مخاط این افراد ایجاد گردد. افرادی که پولیپ دارند اغلب دچار تضعیف حس بویایی می‌گردند.
چه کسانی بیشتر به سینوزیت مزمن مبتلا می‌شوند؟
افرادی که سابقه‌ی آلرژی و یا نقص ایمنی دارند، آن‌هایی که به‌طور مکرر به سرماخوردگی‌های فصلی مبتلا می‌گردند و یا کسانی که از ناهنجاری‌های ساختاری در بینی که تخلیه‌ی موکوس را با اشکال مواجه می‌نماید، شکایت دارند ممکن است شانس بالاتری برای ابتلا به سینوزیت مزمن داشته باشند. استعمال سیگار و یا تماس با دود تنباکو افراد را بیشتر مستعد التهاب سینوس‌ها می‌کند. در موارد نقص ایمنی، مانند ابتلا به دیابت، ریسک بروز عفونت‌های قارچی مهاجم مانند آسپرژیلوس و موکور بالاتر خواهد بود.
سینوزیت چه عوارضی در پی خواهد داشت؟
وجود التهاب در سینوس‌ها، خصوصاً در سینوس اتموئید که در دیواره‌ی داخلی حفره‌ی چشم (اوربیت) قرار دارد، ممکن است از طریق روابط استخوانی، عفونت را به حفره‌ی چشمی منتقل نماید و به عفونت‌های شدید ناحیه‌ی اوربیت (سلولیت اوربیتال) بیانجامد. سلولیت چشمی با خطر از دست دادن بینایی همراه بوده و ضروری است که حتماً به‌سرعت مورد ارزیابی و درمان قرار گیرد.
عارضه‌ی چشمی دیگری که مطرح می‌گردد، براثر مهاجرت لخته‌های عفونی در مسیر وریدها و تشکیل لخته‌‌ی خونی در سینوس کاورنوس جمجمه پدید می‌آید. این لخته‌ها با بروز علائم التهاب ملتحمه و فلج اعصاب چشمی که در حرکات چشم‌ها نقش دارند همراه بوده و قادرند از طریق ارتباطات بین وریدی به چشم سمت مقابل و یا به بافت مغز یا مننژ منتقل گردد و به بروز آبسه و مننژیت در این نواحی بیانجامند. مننژیت با سردرد، سفتی گردن و تب مشخص می‌گردد. درخصوص آبسه نیز، سردرد، تب و علائم عصبی موضعی مطرح‌کننده‌ی بروز بیماری بوده و این عوارض بایستی سریعاً از علائم معمول سینوزیت افتراق داده شوند.
سینوزیت چگونه درمان می‌گردد؟
اکثر افراد به درمان خاصی نیاز نداشته و صرفاً تحت نظر قرار می‌گیرند. پزشک های گوش و حلق و بینی و آلرژی و ایمونولوژی ممکن است درمان‌های مختلفی را در بهبود علائم سینوزیت به کار ببرد.
هشدار: بدون مشورت پزشک هیچگاه درمان های مورد بررسی را انجام ندهید.
این درمان‌ها عبارتند از:
داروهای مسکّن:
داروهای ضددرد مانند استامینوفن یا ایبوپروفن در کاهش سردرد و درد صورت ناشی از سینوزیت موثر خواهند بود.
استروئیدها (کورتون‌ها):
این داروها از التهاب و تورم بافت مخاط کاسته و اندازه‌ی پولیپ‌ها را کوچکتر می‌گردانند. اسپری‌ها یا قطره‌های حاوی استروئید در موارد سینوزیت مزمن تجویز می‌گردند. از این داروهای استروئیدی می‌توان در همراهی با شستشوی بینی با آب‌نمک و از طریق افزودن آن به محلول سدیم کلرید استفاده نمود. قرص‌های استروئیدی نیز توسط پزشک معالج برای کنترل علائم در این افراد تجویز می‌گردند.
آنتی‌بیوتیک‌ها:
انواعی از آنتی‌بیوتیک‌ها در درمان عفونت‌های حاد و مزمن باکتریایی در فضای بسته‌ی سینوس‌ها به کار می‌روند. در اکثر موارد، عامل سینوزیت حاد عفونت‌های ویروسی بوده و بنابراین نیازی به آنتی‌بیوتیک نخواهد داشت. یکی از مؤثرترین و کم‌هزینه‌ترین آنتی‌بیوتیک‌هایی که در درمان سینوزیت به کار می‌رود، آموکسی‌سیلین است.
در مواردی که فرد به آنتی‌بیوتیک‌های دسته‌ی پنی‌سیلین حساسیت نشان می‌دهد و یا در موارد مقاوم عفونت، ممکن است داروهای قوی‌تری به کار روند. در اکثر افراد، مصرف آنتی‌بیوتیک‌های وسیع‌الطیف مانند سفکسیم برای درمان عفونت ساده‌ی سینوسی توصیه نمی‌گردد؛ چراکه منجر به رشد گونه‌های مقاوم باکتری و عدم پاسخ‌دهی به درمان‌های آتی خواهد گشت.
دکونژستانت‌ها decongestants:
دکونژستانت‌های خوراکی مانند سودوافدرین و فنیل‌افرین که در قرص‌های سرماخوردگی معمولی به کار می‌روند، علائم التهاب و آبریزش بینی را در افراد مبتلا به سینوزیت کاهش می‌دهند. درصورت لزوم، پزشک ممکن است دکونژستانت‌های استنشاقی برای بیمار تجویز نماید.
آنتی‌هیستامین‌ها:
داروهای خوراکی ضدحساسیت عمدتاً نقش موثری در بهبود سینوزیت ندارند و تنها در کنترل علائم آلرژی که ممکن است پیش‌درآمدی بر ایجاد التهاب و پولیپ باشد به کار می‌روند.
داروهای موکولیتیک:
داروهایی که موکوس جمع‌شده در سینوس‌ها را تجزیه می‌کنند، در کاهش علائم رینوسینوزیت مؤثر شناخته می‌شوند.
جراحی سینوزیت:
جراحی برای افرادی که درمان‌های دارویی در آن‌ها به بروز پاسخ کافی و مناسب نمی‌انجامد، توصیه می‌گردد. این جراحی‌ها عمدتاً با هدف بازکردن انسداد مجاری بینی و خارج‌کردن پولیپ‌ها یا موکوس گیرکرده در راه‌های هوایی بینی صورت می‌گیرد.
دیدگاه ها