دیابت بارداری چیست؟

دیابت بارداری از انواع بسیار مهم دیابت ملیتوس میباشد که به طور میانگین 3 تا 10 درصد خانم‌ها در دوران بارداری خود به آن مبتلا میشوند. در دوران بارداری، بدن مادر نسبت به هورمون انسولین مقاوم میشود تا مقدار قند خون افزایش یابد و مقدار قند بیشتری در اختیار جنین قرار دهد. گاهی بعضی عوامل و فاکتورها این مقاومت به انسولین را افزایش میدهند و قند خون مادر به طور غیر طبیعی افزایش میابد. مادران باردار عموما در سه ماهه دوم بارداری و در هفته های 24 و 28 به دیابت باراری مبتلا میشوند.

اگر به دیابت بارداری مبتلا شدید، لزوما به این معنی نیست که حتما یکی از افراد خانواده شما و یا خودتان قبلا به دیابت مبتلا بودید و یا در آینده حتما به دیابت نوع دو مبتلا میشوید؛ چرا که فاکتورهای زیادی برای به وجود آوردن دیابت بارداری وجود دارد لزوما دیابت داشتن شما یا افراد خانواده‌تان عامل آن نیست. دیابت بارداری احتمال ابتلا به دیابت نوع دو را در آینده برای مادر و کودک افزایش میدهد.

دیابت باردرای چه عوارضی دارد ؟

اگر دیابت بارداری مورد بی‌توجهی قرار بگیرد و کنترل مناسبی روی قند خون مادر وجود نداشته باشد ممکن است عوارضی مثل زایمان زودرس، افزایش قند خون، مسمومیت حاملگی، قند در ادرار روی مادر و همینطورعلائمی از جمله کاهش قند خون، بزرگ شدن جسه جنین (ماکروزومی)، زجر تنفسی روی جنین پدیدار شود دارد 

این عوارض به طور کامل در مقاله‌ی عوارض دیابت بارداری بر مادر و جنین بررسی شده‌اند.

چگونه دیابت بارداری را تشخیص دهیم؟

برای پیشگیری و کاهش احتمال بروز دیابت بارداری آزمایشاتی قبل از بارداری جهت ارزیابی قند خون شما مانند قند خون ناشتا (FBS) ، تست تحمل گلوکز (GTT) انجام میشود. در دوران بارداری آزمایشات یک مرحله‌ای و دو مرحله‌ای جهت تشخیص دیابت بارداری انجام میشود.

همچنین نحوه تشخیص دیابت بارداری به طور مفصل در مقاله چگونگی و روش تشخیص دیابت بارداری گفته شده است.

علائم دیابت بارداری کدام‌اند؟

با وجود این آزمایشات جهت تشخیص و شناسایی دیابت بارداری، این اختلال علائم و نشانه‌هایی دارد که هرچند شناسایی و شناخت آن‌ها کمی دشوار است، اما آشنایی با این علائم میتواند به مادر در شروع روند درمانی زودتر کمک کند و از بروز عوارض در خود و جنین پیشگیری کند. این علائم شباهت‌هایی به علائم شایع و نرمال بارداری دارد که تشخیص و تمایز این دو را مقداری دشوار میکند.

علائم دیابت بارداری عبارتند از

• احساس خستگی مفرط
  احساس خستگی و بی‌حالی در دوران بارداری امری طبیعی است. اما در دیابت بارداری کمبود انسولین مانع آن میشود که سلول‌های بدن به خوبی از قند استفاده کنند و میزان قند در بدن بالا میرود؛ در عوض سلول‌های بجای سوخت و ساز گلوکز، از مواد دیگری همچون چربی و پروتئین جهت تامیین نیازهای خود استفاده میکنند. سوختن چربی و پروتئین باعث تولید اسید میشود و محیط بدن را اسیدی میکنند که خستگی و بی‌حالی مفرط و دائمی را همراه دارد. در صورتی که خستگی و بی‌حالی شما دائمیست، آن را جدی بگیرید.
• تشنگی زیاد
  تشنگی در دوران بارداری غیر عادی نیست. اما در دیابت بارداری بدن برای کاهش غلظت قند خون، آب بیشتری را طلب میکند و تشنگی شما به طور غیر معمولی بیشتر میشود؛ تا جایی که حتی آب از داخل برخی بافت‌ها به بیرون کشیده میشود. به عنوان مثال، بدن برای دریافت آب بیشتر آب عدسی را بیرون میکشد و این امر مقداری بر بینایی شما تاثیر میگذارد و تاری دید اتفاق میوفتد.
• افزایش ادرار
  تکرر ادرار درخانم‌های باردار در اوایل و اواخر بارداری به دلیل فشار رحم بر مثانه امری طبیعی است. اما در دیابت بارداری به دلیل تشنگی و آب زیادی که مینوشید، طبیعتا میزان دفع ادراری شما بیشتر خواهد شد. علاوه بر آن، کلیه‌ها برای کاهش میزان قند خون سعی میکنند تا با دفع بیشتر ادرار  باعث کاهش قند خون شوند.
• حالت تهوع و استفراغ
  حالت تهوع و استفراغ تا سه ماه اول بارداری دیده میشود. اما در دیابت بارداری به دلیل اینکه سلول‌های نمیتوانند به خوبی از گلوکز به عنوان سوخت خود استفاده کنند و در عوض با مصرف چربی‌ها، باعث تولید ماده سمی به نام کتون میشود که حالت تهوع و استفراغ را به وجود می‌آورد.
• عفونت‌های مکرر
  افراد مبتلا به دیابت ریسک زیادی برای ابتلا به عفونت‌های مثانه، واژن و پوست دارند. به طور طبیعی در واژن قارچ و باکتری‌هایی وجو دارند و از آنجایی که ادرار فرد دیابتی حاوی مقادیر زیادی گلوکز است، از آن تغذیه میکنند، رشد میکنند و عفونت را ایجاد میکنند. از طرفی دیابت سیستم ایمنی بدن فرد را ضعیف میکند و بدن فرد برای عفونت و زخم مستعدتر میشود.
• افزایش اشتها
  در دیابت بارداری، بدن به علت مقاومتی که نسبت به دیابت پیدا کرده است (ناشی از برخی هورمون‌ها)، نمیتواند آنطور که باید از انسولین استفاده کند و در نتیجه زیاد بودن انسولین باعث احساس گرسنگی در فرد میشود. فرد با خوردن غذای بیشتر قند بیشتری در اختیارش قرار میگیرد و بدن در پاسخ انسولین ترشح میکند؛ اما چون بدن نمیتواند به خوبی از انسولین استفاده کند، بر مقدار قبلی انسولین افزوده شده.
• کاهش وزن
  در دوران بارداری، به خصوص در ماه چهارم و پنجم به طور میانگین وزن مادر 5 کیلوگرم افزایش میابد. در دیابت بارداری به علت سوختن چربی و کم شدن ذخایر چربی بدن مادر، وزنشان کاهش پیدا میکند که امری بسیار غیرطبیعی و از علائم دیابت بارداری میباشد.

 

دیابت بارداری از ماه چند بارداری آغاز میشود؟

دیابت بارداری بیشتر در سه ماهه دوم و سه ماهه سوم (همانطور که توصیه شده در هفته 24 و 28 بررسی‌های لازم انجام گیرد)، اتفاق می‌افتد. به طور کلی، دیابت بارداری بعد از هفته بیستم شایع‌تر است و در واقع زودتر از هفته بیستم بسیار نادر است.

سه ماهه اول

دیابت بارداری در ماه اول و دوم نادر و همین طور احتمال وقوع دیابت بادراری در ماه سوم بسیار ناچیز است؛ زیرا در این مدت ترشح انسولین و میزان قند خون تغییرات چندانی نداشته که باعث بهم خوردن تعادل قند خون و در نهایت منجر به دیابت بارداری شود. اما میتواند تغییرات ابتدایی ایجاد کند و زمینه را برای ابتلا به دیابت بارداری در سه ماهه دوم و سوم فراهم کند. در صورت داشتن عوامل ایجاد کننده دیابت بارداری مانند اضافه وزن، سابقه خانوادگی دیابت، سابقه دیابت بارداری و ... شرایط را برای ابتلا به دیابت بارداری و آماده‌سازی این زمینه مساعدتر میکنند. اگر هم در این دوره اتفاق بیوفتد، عموما بدون علامت هستند. 

سه ماهه دوم

در این دوره و به خصوص بعد از هفته بیستم (به طور دقیق‌تر هفته 24) ممکن است به دلیل افزایش مقاومت بدن نسبت به انسولین و اختلال در تعادل قند خون ، دیابت بارداری اتفاق بیوفتد.  در ماه های سوم و چهارم و پنجم جنین شروع به ایجاد بافت چربی برای حفظ گرما میکند؛ در صورت بهم خوردن تغذیه جنین با قند خون مادر، پدیده ماکروزومی (بزرگی جسه جنین) اتفاق می‌افتد. در صورت علامت دار بودن و شناخت آن‌ها، باز هم توصیه میشود که به پزشک متخصص غدد و متابولیسم مراجعه کنید.

سه ماهه سوم

در ماه هفتم هشتم و حتی نهم به علت افزایش ترشحات جفتی و رحمی، بدن نسبت به انسولین مقاوم‌تر میشود و دیابت بارداری آشکارتر از دوره‌های قبلی خواهد شد و علائم آن کاملا قابل تشخیص است. همینطور در سه ماهه سوم تکرر ادرار امری طبیعی است اما با توجه به دیابت بارداری که برای مادر پیش آمده، نیاز به آب و همچنین دفع کلیوی آن افزایش پیدا میکند و ادرار به دلیل حضور گلوکز، شیرین میباشد.