هپاتیت ب نوعی بیماری عفونی و واگیردار است که توسط ویروس اچ بی وی در بدن پدید می آید. عضوی از بدن که بیش تر از همه تحت تاثیر این بیماری قرار میگیرد کبد است. هپاتیت ب میتواند به صورت حاد و مزمن بیمار را درگیر خودش میکند. این ویروس ممکن است به مرور زمان به سرطان کبد یا سیروز ختم شود. (در همین راستا مقاله «کبد چرب چیست» را نیز مطالعه کنید.)
هپاتیت انواع مختلفی دارد و از راههای گوناگونی انتقال پیدا میکند. علائم اولیه هپاتیت در شش ماه اول ابتلا، در بیمار ظاهر نمی‌شوند و پس از آن است که شخص علائم را به وضوح می‌بیند. خوشبختانه نود و پنج درصد از مبتلایان به هپاتیت ب، دوره درمان را با موفقیت به پایان رسانده و نسبت به آن مقاوم میشوند. با این حال درصد کمی از بیماران هم هستند که هپاتیت ب برایشان کشنده است. برای درمان باید به متخصص بیماری های عفونی و تب دار مراجعه کنید.
علائم هپاتیت ب چگونه بروز پیدا می‌کنند؟
هپاتیت ب تا چند ماه پس از ورود اولین ویروس به بدن، هیچ نشانه بیرونی‌ای ندارد. اما بعضی از افراد در همین دوره چندماهه ممکن است علائم خفیفی همچون زرد شدن پوست و سفیدی چشم، خستگی شدید، حالت سرماخوردگی، تیرگی ادرار، دردهای ناحیه شکم، تهوع و استفراغ را داشته باشند. درد مفاصل و عضلات به طوری که بدون دلیل مشخص باشد هم از علائم هپاتیت ب است.
لازم است اشاره کنیم که همه افراد مبتلا به هپاتیت ب علائم مشابهی ندارند و با توجه به شدت بیماری و مقاومت بدن و سیستم ایمنی فرد بیمار، علائم افراد متفاوت خواهد بود. اگر در مراحل اولیه بروز این علائم و قبل از جایگیری ویروس در کبد، دوره درمان آغاز شود، بیمار به احتمال زیاد ویروس را شکست می‌دهد.
راه های انتقال هپاتیت ب
این بیماری واگیردار است و به راحتی به فرد دیگری منتقل میشود. فرد ناقل این ویروس را در تمامی ترشحات مخاطی و سلو‌های بدنش دارد. مانند:
- خون، لنفها
- عرق
- بزاق دهان
- اشک چشم
- مایع منی
- مایع واژنی
- سایر ترشحات دستگاه تناسلی
پس باید توجه داشت که ترشحات فرد ناقل با ترشحات فرد سالم برخورد نداشته باشند. برای مثال اگر بزاق دهان یا خون فرد ناقل به زخم باز فرد سالم وارد شود، فرد سالم هم به هپاتیت ب مبتلا میشود.
به چه دلایلی شخص به هپاتیت ب مبتلا میشود؟
انسان به دلایل مختلفی میتواند به هپاتیت ب مبتلا شود. اما هرکس که به آن مبتلا میشود، به طور حتم با فرد آلوده در تماس بوده است. البته باید در نظر داشت که این ویروس حداقل ۷ روز خارج از بدن زنده میماند. در این مدت اگر ویروس وارد بدن فردی شود که واکسن هپاتیت ب را دریافت نکرده است، به احتمال بسیار بالا مبتلا خواهد شد. دلایل ابتلا به هپاتیت ب عبارتند از:
- روابط جنسی پرخطر و محافظت نشده با فرد آلوده
- استفاده از خون و سایر فراوردههای خونی آلوده به ویروس هپاتیت ب
- انتقال هپاتیت ب از مادر آلوده به نوزاد از طریق بند ناف
- قرار گرفتن در معرض خون آلوده در کودکان زیر پنج سال
- استفاده از سوزنها و سرنگهای غیر استریل (رایج در میان معتادان مواد مخدر)
- استفاده از سوزن خالکوبی یا تیغ اصلاحی که با فرد ناقل در تماس بوده است
- قرار گرفتن در معرض ترشحات و خون فرد آلوده به هر طریقی
- البته باورهای غلطی دربارهی شیوههای انتقال این ویروس وجود دارد. برخی از این باورها را در زیر مرور می‌کنیم:
- بوسیدن و در آغوش گرفتن
- عطسه یا سرفه
- استفاده از ظروف غذای و لیوان مشترک
- شیر دادن مادری که پس از زایمان مبتلا شده باشد و در سینهاش زخم یا خراشی نباشد
- تماسهای فیزیکی معمولی و روزمره مانند دست دادن
بیماری هپاتیت ب را چطور تشخیص می‌دهند؟
تشخیص این بیماری تنها بر پایه علائم بالینی قابل اعتماد و علمی نیست و نیاز به تایید توسط آزمایشگاه تخصصی هم دارد. آزمایشگاه از طریق آزمایشهای خونی، عفونت هپاتیت ب را با توجه به تشخیص آنتی ژن سطحی هپاتیت بررسی میکند. با این حال چند نوع آزمایش تخصصی هم وجود دارد که در مراحل پیشرفته‌تر روی بیمار انجام میشوند:
- بیوپسی کبد: در این آزمایش، بافت کوچکی از کبد را برای بررسی دقیقتر و میکروسکوپی نمونهبرداری می‌کنند. این عمل برای تشخیص هپاتیت ب ضروری نیست و تنها برای اندازهگیری آسیب واردشده به کبد و پیشرفت عفونت مزمن انجام میشود. نتیجه ابتلا به سیروز و سرطان کبد را هم از طریق این آزمایش بررسی می‌کنند.
- فیبرواسکن: فیبرواسکن جایگزین آسان تر و بادقتتری برای بیوپسی است و مراحل آن بدون درد و خونریزی هستند.
چه عواملی برای هپاتیت ب محرک و خطرناکند؟
هرگونه قرارگیری در معرض افراد ناقل برای افرادی که واکسن هپاتیت دریافت نکرده‌اند، میتواند بسیار خطرآفرین باشد. اگر هر یک از راههای پیشگیری به درستی مورد توجه قرار نگیرند، ریسک ابتلا به این بیماری به میزان قابل توجهی بالا می‌رود.
چگونه از ابتلا به هپاتیت ب پیشگیری کنیم؟
- واکسیناسیون دقیق برای تمامی کادر پزشکی و افرادی که در خطر چنین عفونتهایی قرار دارند
- واکسیناسیون همه نوزادان بلافاصله پس از تولد
- اجتناب از رفتارهای جنسی پرخطر و محافطت نشده
- توجه به استفاده از وسایل استریل شده و یکبار مصرف
- غربالگری و واکسیناسیون زنان در دوران بارداری
- عدم استفاده مجدد از سرنگ، سوزن و یا تیغ مصرف شده
- واکسیناسیون همه افراد جامعه در سه مرحله
- توجه به شریک جنسی (زیرا این بیماری ممکن است سالها نهفته باشد و خود ناقل از این موضوع آگاه نباشد)
هپاتیت ب چه عوارضی دارد؟
افراد جامعه یا شریک عاطفی فرد مبتلا به هپاتیت ب ممکن است به دلیل ترس ازبیماری، فرد را رها کنند. گاهی هم ممکن است بیمار به دلیل ضعف بدنی و سطح پایین انرژی در دوره اول بیماری شغل خود را از دست دهد. همه این موارد، استرس و فشارهایی را به بیمار منتقل میکند. عوارض جسمی این بیماری در همه بیماران هپاتیت ب ظاهر نمیشود و تنها درصد کمی از آنها، یعنی بین ده الی پانزده درصد، ممکن است دچار عوارض وخیم این ویروس مانند سرطان کبد، نارسایی کبد و سیروز کبدی شوند.
آیا هپاتیت ب درمان دارد؟
از آنجایی که این بیماری درمان مشخصی ندارد، پزشک متخصص با توجه به وخامت بیماری داروهای مختلفی را تجویز میکند. مبتلایان هپاتیت ب علاوه بر مصرف منظم داروهای توصیه شده توسط دکتر، بهتر است به رژیم غذایی خود توجه کنند و با مصرف زیاد میوهها، سبزیجات، ماهی تازه، افزایش مصرف ویتامین B1 و کاهش قند و چربی مصرفی، مشروبات الکلی، مواد دارای نگهدارنده به فرایند درمان سرعت ببخشند.
لازم است بیمار هر شش ماه یکبار مورد ارزیابی و سونوگرافی کبد قرار گیرد.
هپاتیت ب داروی موثری هم دارد؟
داروهای توصیه شده برای هپاتیت ب عموماً برای کنترل و کاهش علامتهای بیماری هستند. چرا که این بیماری هیچگاه به طور کامل درمان نمیشود و همیشه در بدن بیمار (هرچند کنترل شده) باقی میماند. درواقع با شروع پروسه درمان، از تکثیر بیش‌تر ویروس جلوگیری میشود. این داروها که توسط سازمان بهداشت جهانی(WHO) توصیه شده‌اند عبارتند از:
اینترفرون، ادوفوویر، تنو فوویر، انتاکاویر
این داروها عوارض جانبی کمتری دارند و در بیمار مقاومت دارویی ایجاد نمیکنند. داروهای نامناسب و غیرضروری مانند قرصهای ضد استفراغ و استامینوفن در دوره بیماری نباید استفاده شود.
روان درمانی چه کمکی به درمان هپاتیت ب میکند؟
افراد مبتلا به هپاتیت ب در بعضی جوامع ممکن است از لحاظ روحی و روانی دوران سختی را تجربه کنند و استرس و فشارهای اطراف و مطرود شدن، آنها را به سوی اختلالات روانی سوق دهد. توصیه میشود در کنار درمان پزشکی بیمار، جلسات مشاوره با مشاور یا روانشناس هم انجام شود تا عوارض روحی و روانی این بیماری ویروسی تا حد امکان کاهش یابند.
آیا بیمار هپاتیت ب نیازی به بستری شدن دارد؟
نیازی به بستری شدن تمامی بیماران مبتلا به هپاتیت ب نیست. بستری شدن تنها در شرایط حادی که موجب سرطان یا نارسایی کبدی شده باشد توصیه میشود.
دیدگاه ها