آسم Asthma یک بیماری مزمن ریوی است که با انسداد و تنگی برگشت‌پذیر مجاری هوایی انتهایی (برونش‌ها) در ریه به‌دنبال ایجاد التهاب مشخص می‌گردد. منشأ این التهاب، واکنش بیش از حد مجاری هوایی نسبت به انواعی از محرک‌هاست. برخی از این محرک‌ها، محرک‌های آلرژیک بوده و آسم در برخی موارد با سابقه‌ی خانوادگی یا فردی آتوپی و آلرژی نسبت به خز حیوانات، گرده‌های گیاهان و مایت‌ها همراهی می‌یابد. اما در برخی افراد نیز واکنش‌های ازدیاد حساسیت آلرژی در ایجاد علائم آسم نقشی نداشته و دلایل ناشناخته دارند.
چه کسانی به آسم مبتلا می‌گردند؟
کودکان و بزرگسالان هردو مستعد ابتلا به آسم هستند. در کودکان که بیشترین شیوع آن در پسران و در سن 3 سالگی دیده می‌شود، معمولاً آسم خود محدودشونده بوده و علائم آزاردهنده‌ی آن با گذر از سنین کودکی برطرف می‌گردند. با این حال، افرادی که در کودکی سابقه‌ی ابتلا به آسم داشته‌اند، ممکن است بعدها در سنین بزرگسالی، دچار حملات آسمی شدیدتر گردند که این بیماری برخلاف آسم کودکی، به‌طور خودبه‌خودی بهبود نمی‌یابد.
عوامل خطرآفرین در ابتلا به بیماری آسم عبارتند از:
- سابقه‌ی آتوپی و آلرژی مانند ابتلا به رینیت آلرژیک یا تب یونجه و ضایعات پوستی اگزما
- استعداد ژنتیکی و سازوکارهای فراژنتیک (اپی‌ژنتیک) ناشی از رژیم غذایی
- استعمال سیگار و آلودگی هوا
- رژیم غذایی فاقد مواد آنتی‌اکسیدان مانند ویتامین‌های آ، سی و دی، منیزیم، سلنیم و روغن امگا 3
- آلودگی هوا
- مواجهات شغلی
- چاقی و شاخص توده بدنی بالا
- برخی عفونت‌ها
از طرف دیگر، فرضیه‌ی بهداشت hygiene hypothesis بیان می‌دارد که افرادی که در سنین کم مواجه ی کمتری با میکروب‌های بیماری‌زا داشته‌اند (به‌دلیل مراقبت‌های وسواس‌گونه‌ی والدین) با احتمال بیشتری در خطر ابتلا به آسم و سایر بیماری‌های آلرژیک قرار می‌گیرند.
علائم بیماری آسم کدامند؟
تنگی نفس، سرفه، خس‌خس و احساس فشار در قفسه‌ی سینه علائم اصلی آسم تنفسی در کودکان و بزرگسالان به شمار می‌روند. این علائم ممکن است روزانه، هفتگی و یا با فواصل بیشتر رخ دهند. حملات آسم حاد بوده و عمدتاً به‌دنبال مواجهه با برخی مواد مانند مواد بودار، ابتلا به عفونت‌ها یا تماس با هوای سرد آغاز می‌گردند. این علائم معمولاً شب‌ها شدیدتر بوده و ممکن است فرد را در ساعات اولیه‌ی صبح از خواب بیدار نمایند. شدت آن‌ها نیز از آسم خفیف تا بسیار شدید متغیر بوده و در موارد نادر، حملات آسمی حتی می‌توانند منجر به مرگ فرد گردند. برخی بیماران، خصوصاً کودکان ممکن است به نوعی از آسم مبتلا گردند که با سرفه‌ی شدید بدون خلط همراه است (Cough-variant asthma).
محرک‌های بیماری آسم کدامند؟
محرک‌های بیماری آسم طیف گسترده‌ای از آلرژن‌ها، عفونت‌های ویروسی، غذاها و داروها، عوامل فیزیکی چون سرما، تنفس سریع، خنده و بوی عطر را در بر گرفته و در مواردی به‌دنبال ورزش کردن و یا در مواجهه با آلاینده‌های محیطی و شغلی، بروز حملات آسم قابل انتظار خواهد بود.
آسم عصبی چیست؟
برخی افراد به دنبال استرس‌های فکری و محرک‌های عاطفی دچار حملات آسم می‌گردند. سازوکار این عمل از طریق تحریک تنگ شدن برونش‌ها با واسطه‌ی مسیرهای رفلکسی کولینرژیک که براثر عوامل روان‌شناختی فعال می‌گردند، قابل توضیح است. این پدیده با نام آسم عصبی Asthma nervosa شناخته می‌شود. مداخلات روان‌شناختی قادر به بهبود این علائم خواهند بود؛ اما بایستی مدنظر داشت که استرس تنها یکی از چندین و چند محرک بالقوه‌ی حملات آسمی بوده و درمان اختلالات اضطرابی به‌تنهایی در بهبود تمامی بیماران مبتلا به آسم مؤثر نخواهد بود.
آسم در بارداری چه خطراتی دارد؟
تقریباً یک سوم افراد مبتلا به آسم در دوران بارداری علائمشان بهبود یافته، یک سوم تغییری نمی‌کنند و یک سوم دچار تشدید علائم می‌گردند. کنترل بیماری خصوصاً در این دوران اهمیت زیادی می‌یابد؛ چراکه حملات آسم ممکن است بر رشد جنین در رحم مادر عارضه‌گذار باشد. داروهای آسم قدیمی‌تر اکثراً در زنان باردار و شیرده ایمن به حساب می‌آیند و فاقد اثرات تراتوژنیک و عوارض جانبی بر جنین یا نوزاد در حال رشد خواهند بود. دکتر زنان به زنان باردار توصیه‌های لازم را درخصوص داروهای مورد مصرف و نحوه‌ی کنترل علائم آسم ارائه خواهد داد. آسم بارداری باید از تنگی نفس معمول دوران بارداری که براثر افزایش اندازه‌ی رحم و فشار به دیافراگم رخ می‌دهد، افتراق داده شود.
آسم چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اسپیرومتری Spirometry یا تست تنفس، تست تشخیصی بیماری آسم بوده که در آن، حجم‌ها و ظرفیت‌های ریوی اندازه‌گیری می‌گردند و براساس کاهش یا افزایش هریک از مقادیر این حجم‌ها و ظرفیت‌ها، انواع بیماری‌های انسدادی و تحدیدی ریوی از یکدیگر افتراق می‌یابند برای تشخیص و درمان آسم میتوانید به متخصص آلرژی و ایمونولوژی مراجعه کنیدیا مشاوره آنلاین بگیرید.
چه بیماری‌های دیگری ممکن است تظاهراتی مشابه آسم داشته باشند؟
انسداد برگشت‌ناپذیر مجاری هوایی، در بیماری برونشیت مزمن و به دنبال مصرف طولانی‌مدت سیگار و مواجه با مواد دودزا در سنین بالا دیده می‌شود. گرچه در افراد مبتلا به آسم طول‌کشنده نیز ممکن است به‌دلیل التهاب دائمی، راه‌های هوایی دستخوش نوسازی بافتی (ری‌مدلینگ) و درنتیجه انسداد دائمی و برگشت‌ناپذیر قرار گیرند، اما این بیماری غالباً تنها در زمان حملات قابل تشخیص از طریق تست تنفس است. چراکه در مواقع عادی راه‌های هوایی بهذ حالت اولیه بازمی‌گردند.
برگشت‌پذیری انسداد مجاری هوایی با استفاده از داروهای های استنشاقی متسع‌کننده‌ی مجاری (برونکودیلاتورها) و درصورت لزوم القای حملات از طریق داروهای تنگ‌کننده‌ی برونش‌ها، تشخیص آسم را در افراد جوان‌تر و اغلب بدون سابقه‌ی استعمال سیگار از افراد مبتلا به بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) و برونشیت مزمن متمایز می‌سازد.
اختلال عملکردی حنجره نیز ممکن است علائمی مشابه با آسم را بروز داشته و در برخی موارد با آن اشتباه گردد. در افراد مشکوک به آسم، علاوه بر انجام اسپیرومتری جهت مشاهده‌ی واکنش‌پذیری مجاری هوایی و برگشت‌پذیری انسداد از طریق استعمال برونکودیلاتورها، بیماری‌های زمینه‌ای سینوس‌ها، کم‌کاری تیروئید و بیماری بازگشت اسید به مری که قادرند علائم بیماری آسم را تشدید نمایند، نیز بایستی مورد ارزیابی قرار گیرند. از جنبه‌ی دیگر بیماری ریفلاکس اسید (GERD) را می‌توان از زمره‌ی عوارض درمان با داروهای متسع‌کننده‌ی مجاری هوایی که در اصل در القای استراحت سلول‌های عضلانی صاف دخیل اند، به شمار آورد.
درمان آسم چیست؟
داروهایی که در بیماری آسم به کار برده می‌شوند در دو دسته‌ی کلی داروهای متسع‌کننده‌ی برونش‌ها (اسپری‌های برونکودیلاتور) و داروهای کنترل‌کننده‌ی بیماری جای می‌گیرند. ترکیبی از داروهایی با وظایف ذکرشده در درمان طولانی‌مدت و کنترل بیماری آسم ایفای نقش می‌نمایند. داروهای متسع‌کننده‌ی مجاری هوایی آگونیست‌های گیرنده‌های بتا-2 (سمپاتیک) در بافت عضلانی دیواره‌ی برونش‌ها بوده و به انواع سریع الاثر (مانند سالبوتامول) و طولانی‌اثر (سالمترول) طبقه‌بندی می‌گردند.
داروهای کنترل‌کننده عمدتاً از دسته‌ی کورتیکواستروئیدها (کورتون‌ها)ی استنشاقی یا سیستمیک و یا داروهای ضدلوکوترین مانند مونته‌لوکاست انتخاب می‌گردند. رژیم دارویی آسم تابعی از شدت و دفعات تکرار حملات خواهد بود.
در موارد خفیف و در افرادی که تعداد حملات در آن‌ها پایین است، اسپری سالبوتامول در مواقع نیاز به تنهایی کفایت می‌کند. این اسپری به‌طور ثابت برای تمامی افراد مبتلا به آسم تجویز می‌شود.
افزودن کورتیکواستروئیدهای استنشاقی (مانند بودزوناید) و سپس داروهای طولانی‌اثر متسع‌کننده مجاری (مانند سالمترول و فورمترول) در مراحل بعدی و شدیدتر با تعداد حملات بیشتر توصیه می‌گردد.
ترکیب بودزوناید و سالمترول در اسپری سیمبیکورت Symbicort که به طور متداول در درمان آسم تجویز می‌شود، به کار رفته است.
مطالعه مقاله: نحوه استفاده از فورادیل (داروی گشادکننده برونش و ضد آسم)
در موارد بسیار شدید و مداوم ممکن است دوز کورتیکواستروئیدهای استنشاقی افزایش یافته و یا علاوه بر درمان‌های فوق، کورتون‌های خوراکی یا سایر داروها مانند مونته‌لوکاست نیز به کار روند.
دیدگاه ها