دیابت بارداری چیست : علائم، عوارض، درمان

دیابت بارداری از انواع مهم دیابت ملیتوس می باشد که به طور میانگین 3 تا 10 درصد خانم ها در دوران بارداری و حاملگی به آن مبتلا می شوند.

در دوران بارداری، بدن مادر نسبت به هورمون انسولین مقاوم می شود تا مقدار قند خون افزایش یافته و مقدار قند بیشتری در اختیار جنین قرار بگیرد.

گاهی اوقات، اختلالاتی سبب می شوند که مقاومت به انسولین افزایش یافته و قند خون مادر به طور غیرطبیعی افزایش یابد. در این شرایط مادر به دیابت بارداری مبتلا می شود.

در این پست از داکتاپ، به این موضوع که دیابت بارداری چیست می پردازیم و علائم، عوارض و درمان آن را بررسی می کنیم.

دیابت بارداری چیست؟

دیابت بارداری به دیابتی گفته می شود که در دوران بارداری تشخیص داده شده و تقریبا به محض تولد کودک از بین می رود. با این حال اگر دیابت بارداری درمان نشود، ممکن است عوارضی به دنبال داشته باشد.

دیابت حاملگی از انواع دیابت ملیتوس(دیابت شیرین) می باشد که رایج ترین زمان ابتلا به آن سه ماهه دوم بارداری معادل هفته 24-28 می باشد.

2 نوع دیابت بارداری داریم که با توجه به اسم آنها : دیابت آشکار و دیابت بارداری، می توان متوجه شد که در نوع اول، مادر از ابتدا دیابت داشته و در نوع دوم، این عارضه در سه ماهه دوم بارداری بروز پیدا می کند.

همانطور که در ابتدای مقاله گفتیم، دیابت بارداری نوعی اختلال است که به دلیل مقاوت بیش از حد بدن مادر به انسولین و به دنبال آن افزایش غیرطبیعی قند خون مادر(هایپرگلایسمی) ایجاد می شود و می تواند بر سلامت مادر و جنین موثر باشد.

در دیابت حاملگی، به طور معمول هیچگونه علائم خارجی مانند؛ تشنگی بیش از حد، تکرر ادرار و ... که به عنوان مشخصه این بیماری باشد، وجود ندارد. بلکه این علائم مشابه علائم رایج دوران بارداری می باشد.

دیابت بارداری، احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 را در آینده برای مادر و کودک افزایش می دهد.

مادران باردار ممکن است قبل از حاملگی، مبتلا به برخی بیماری های خاص باشند تا در طی حاملگی به این بیماری ها مبتلا شوند. در هر صورت، همراه بودن حاملگی با بیماری، مادر و جنین را در خطر بیشتری قرار می دهد.

در نهایت، شما حتما باید از لحاظ دیابت بارداری، تحت نظر پزشک زنان زایمان باشید و وضعیت شما دائما کنترل شود. شما می توانید با مراجعه به صفحه ذکر شده، از پزشکان داکتاپ مشاوره آنلاین بگیرید.

علائم دیابت بارداری

شایع ترین علائم دیابت بارداری عبارتست از ؛

• احساس خستگی
• تشنگی زیاد
• افزایش ادرار
• حالت تهوع و استفراغ
• عفونت های مکرر
• افزایش اشتها
• کاهش وزن

برخی از این علائم به طور طبیعی در دوران حاملگی مشاهده می شوند اما گاها این علائم تشدید می شوند.

در این صورت حتما بهتر است که به پزشک متخصص زنان و زایمان و یا پزشک فوق تخصص غدد مراجعه کنید و از نظر دیابت بارداری مورد بررسی قرار بگیرید.

دیابت بارداری از ماه چند بارداری آغاز می شود؟

دیابت بارداری بیشتر در سه ماهه دوم و سه ماهه سوم اتفاق می افتد. به طور کلی ابتلا به دیابت بارداری بعد از هفته بیستم شایع است و معمولا در موارد بسیار نادر، زودتر از هفته بیستم اتفاق می افتد.

اگر بخواهیم دیابت بارداری را در بازه های سه ماهه بارداری بررسی کنیم، می توان گفت :

- دیابت بارداری در سه ماهه اول حاملگی

همانطور که گفتیم، دیابت بارداری در سه ماهه اول حاملگی بسیار نادر می باشد، چرا که در این مدت ترشح انسولین و میزان قند خون، تغییرات چندانی نداشته که باعث برهم خوردن تعادل قند خون شود.

اما در این بازه امکان دارد تغییرات ابتدایی ایجاد شده و زمینه را برای ابتلا به دیابت بارداری در سه ماهه دوم و سوم فراهم کند.

حتی در صورتی که مادر در این دوران به دیابت بارداری مبتلا شود، عموما بدون علامت خواهد بود.

- دیابت بارداری در سه ماهه دوم حاملگی

در این دوره و به خصوص بعد از هفته بیستم (به طور دقیق تر هفته 24)، ممکن است به دلیل افزایش مقاومت بدن نسبت به انسولین و اختلال در تعادل قند خون، دیابت بارداری اتفاق بیافتد.

در ماه های سوم و چهارم و پنجم، جنین شروع به ایجاد بافت چربی برای حفظ گرما می کند. حال در صورتی که تغذیه جنین با قند خون مادر برهم بخورد، پدیده ماکروزومی (بزرگی جسه جنین) اتفاق می افتد.

در این دوره حتما لازم است که به پزشک متخصص غدد و متابولیسم مراجعه کنید.

- دیابت بارداری در سه ماهه سوم حاملگی

در ماه هفتم، هشتم و حتی نهم بارداری، به علت افزایش ترشحات جفتی و رحمی، بدن نسبت به انسولین مقاوم تر از قبل می شود و دیابت بارداری آشکارتر از دوره های قبلی خواهد شد.

همینطور در سه ماهه سوم بارداری، تکرر ادرار امری کاملا طبیعی است اما اگر مادر مبتلا به دیابت بارداری باشد، نیاز به آب و همچنین دفع کلیوی بیشتر از حالت طبیعی خواهد شد.

همچنین ادرار به دلیل حضور گلوکز، شیرین خواهد بود.

روش تشخیص دیابت بارداری

تشخیص دیابت بارداری به کمک یک سری آزمایشات امکان پذیر است و به دو صورت امکان پذیر است :

- تشخیص دیابت بارداری قبل از حاملگی

برای پیشگیری و کاهش احتمال بروز دیابت بارداری، باید یکسری آزمایشات را قبل از بارداری انجام داد. این آزمایشات عبارتند از :

1. تست قند خون ناشتا (FBS): در صورتی که قند خون ناشتا پایین تر از 100 باشد، فرد سالم، بین 100 تا 125 باشد، مستعد ابتلا به دیابت و بالاتر از 126، مبتلا به دیابت می باشد.
2. آزمایش قند خون سه ماهه (HbA1c): در این تست میانگین قند خون در 3 ماه گذشته مورد ارزیابی قرار می گیرد و نیازی به ناشتا بودن نیست. نتیجه آزمایش یک فرد نرمال باید بین 4.7 تا 6.3 درصد باشد.

- تشخیص دیابت بارداری در دوران حاملگی

در دوران حاملگی، آزمایشات دومرحله ای در هفته 24-28 به منظور غربالگری دیابت بارداری انجام می شود. این روش توسط اتحادیه دیابت آمریکا (ADA)  توصیه شده است.

مرحله اول، تست چالش گلوکز یا GCT می باشد.

برای انجام این تست نیازی به ناشتا بودن نیست و در هر زمانی از روز می توان آن را انجام داد.

در این تست خانم باردار 50 گرم گلوکز خوراکی مصرف کرده و 1 ساعت بعد، قند خون وی را اندازه گیری می کنند. 

در صورتی که نتیجه آزمایش بیشتر یا مساوی 140 mg/dl باشد، مرحله بعدی آزمایش انجام می شود. در غیراینصورت، دیابت بارداری رد می شود.

مرحله دوم، تست تحمل گلوکز خوراکی یا GGT می باشد.

در این تست، بعد از 3 روز رژیم غذایی مناسب، قند خون ناشتا اندازه گیری می شود. سپس 100 گرم گلوکز خوراکی تجویز شده و قند خون را به ترتیب 1، 2 و 3 ساعت بعد اندازه گیری می کنند.

اگر از چهار حالت زیر، حداقل دو نمونه قند خون بیش از حد طبیعی باشد، دیابت بارداری تشخیص داده می شود :

• گلوکز ناشتا مساوی یا بیشتر از 95 میلی گرم
• گلوکز یک ساعته مساوی یا بیشتر از 180 میلی گرم
• گلوکز دو ساعته مساوی یا بیشتر از 155 میلی گرم
• گلوکز سه ساعته مساوی یا بیشتر از 140 میلی گرم

دیابت بارداری و جنسیت جنین

در ابتلا به دیابت بارداری، عوامل زیادی مثل؛ سن بالای 30 سال، چاقی، سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت، نژاد و ... تاثیرگذار هستند.

به همین دلیل، در مورد تاثیر جنسیت جنین بر دیابت بارداری نمی توان به قطعیت نظر داد.

اما طی تحقیقات، در زنانی که جنسیت جنین شان پسر است، 4% احتمال ابتلا به دیابت بارداری وجود دارد.

اگر جنین پسر باشد، سلول های پانکراس مادر نسبت به زمانی که جنین دختر است، مقدار بیشتری انسولین ترشح می کند. 

در نهایت، می توان گفت ریسک ابتلا به دیابت بارداری در زنانی که جنسیت جنین آنها پسر است، بیشتر است. در عوض مادرانی که جنین دختر دارند، ریسک ابتلا به دیابت نوع 2 بعد از دوران حاملگی، در آنها بیشتر است.

عوارض دیابت بارداری بر مادر

دیابت بارداری در صورتی که کنترل نشود، می تواند عوارض فراوانی بر مادر داشته باشد.

برخی از عوارض دیابت بارداری برای مادر عبارتست از؛

• زایمان زودرس، به علت افزایش مایع آمنیوتیک و افزایش احتمال پارگی کیسه آب
• پره اکلامپسی یا مسمومیت بارداری
• هایپرگلایسمی و افزایش ریسک ابتلا مادر به دیابت نوع 2
• گلوکزاوری یا وجود گلوکز در ادرار
• عفونت های قارچی و باکتریایی، مخصوصا عفونت های ادراری و تنفسی
• خونریزی بعد از زایمان
• صدمه به کانال زایمانی مادر
• افزایش احتمال عمل سزارین

عوارض دیابت بارداری بر جنین

علاوه بر عوارضی که دیابت بارداری برای مادر دارد، برای جنین هم مشکلاتی ایجاد می کند.

از این عوارض می توان به موارد زیر اشاره کرد؛

• ماکروزومی یا بزرگ جسه شدن جنین
• سندرم زجر تنفسی (RDS)
• افزایش احتمال ناهنجاری های مادرزادی تا 3 برابر
• آسیب به نوزاد حین زایمان
• سقط جنین
• کاهش قند خون، 2 ساعت پس از زایمان

توجه کنید که هرکدام از این عوارض در دوره زمانی خاصی، بیشتر بروز می کند.

به عنوان مثال احتمال سقط جنین در اوایل بارداری بیشتر می باشد، و یا عارضه سندرم زجر تنفسی در اواخر بارداری و بعد از زایمان بروز می کند.

پیشگیری از دیابت بارداری

سوالی که برای بیشتر خانم ها در ارتباط با دیابت بارداری پیش می آید این است که آیا راهی برای پیشگیری از ابتلا به دیابت در دوران بارداری وجود دارد یا خیر.

در پاسخ می توان گفت معمولا پیشگیری از دیابت بارداری همانند پیشگیری از دیابت نوع 2، با تغییر سبک زندگی امکان پذیر است، اما این موضوع قطعی نیست!

توجه کنید که پیشگیری از دیابت بارداری بسیار ضروری می باشد، چرا که در صورت ابتلا به آن، عوارضی گریبان گیر مادر و جنین می شود.

دیابت بارداری، احتمال ابتلای نوزاد به دیابت نوع 2 را در آینده افزایش می دهد، در نتیجه منطقی تر آن است که بجای پیشگیری از ابتلا به دیابت نوع 2، احتمال ابتلا را در مراحل مقدماتی (دوران بارداری) کاهش داد.

پیشگیری از دیابت بارداری، در 3 فاز انجام می شود که عبارتند از :

1) گام اول پیشگیری از دیابت بارداری

گام اول پیشگیری از دیابت بارداری به قبل از دوران حاملگی مربوط می شود. به عبارت دیگر مواردی هستند که در صورت وجود، خطر ابتلا به دیابت حاملگی را افزایش می دهند و قبل از بارداری باید به آنها توجه ویژه ای داشت.

این موارد عبارتند از :

• سابقه دیابت خانوادگی
• اضافه وزن و چاقی قبل از بارداری
• رژیم غذایی مناسب
• سابقه داشتن دیابت بارداری در حاملگی قبلی
• سابقه زایمان کودک بالای 4 کیلوگرم یا کودک نابالغ

در صورتی که هرکدام از موارد بالا در مورد شما صدق می کند، لازم است که حتما با پزشک متخصص مشورت کنید. کافیست روی لینک کلیک کنید و مشاوره آنلاین بگیرید.

2) گام دوم پیشگیری از دیابت بارداری

گام دوم پیشگیری از دیابت بارداری، شامل غربالگری و تشخیص زودهنگام دیابت بارداری و آشنایی کافی با علائم آن می باشد.

توجه کنید که چه شما مستعد دیابت باشید چه نباشید، حتما لازم است که در بازه هفته 24 تا 28 حاملگی، تست غربالگری و تشخیص دیابت را انجام دهید.

همچنین همانطور که گفته شد، لازم است آشنایی کافی با علائم رایج دیابت بارداری داشته باشید، چرا که به تشخیص زودهنگام این بیماری و در نتیجه آغاز سریع تر فرآیندهای درمانی، کمک می کند.

3) گام سوم پیشگیری از دیابت بارداری

گام سوم پیشگیری، هنگامی انجام می شود که دیابت بارداری تشخیص داده شده باشد. در این مرحله برای جلوگیری از پیشرفت علائم و عوارض، فعالیت هایی در نظر گرفته می شود :

• ورزش های بارداری سبک مثل؛ یوگای بارداری، شنا، پیاده روی و پیلاتس می تواند از طریق کاهش وزن و جلوگیری از زیاد شدن گلوکز به شما کمک کند.
• رژیم غذایی مناسب می تواند مواد غذایی موردنیاز شما را تامین کرده و در عین حال از افزایش قند خون شما جلوگیری کند.
• بررسی مداوم قند خون برای شما لازم و ضروری است و هر زمان نتیجه آزمایش غیرطبیعی بود، باید سریعا به پزشک مراجعه کنید.

درمان دیابت بارداری