اختلال بی توجهی- بیش فعالی(ADHD)
اختلال بی توجهی، نوعی اختلال رفتاری رشدی است که بیشتر مختص بزرگسالان است. ریشه این اختلال و نشانه هایش از دوران کودکی ظاهر میشود ولی ممکن است تا سالهای سال بروز پیدا نکند. فرد مبتلا به این اختلال معمولا توانایی تمرکز و دقت هر چند کوتاه مدت روی یک موضوع را ندارند، سرعت یادگیری او کند است و فعالیت بدنی بالا و نامتعارفی دارد. فقدان توجه، فعالیت فیزیکی بیش از حد معمول، تکانه های رفتاری و رفتارهای ناگهانی و بدون تفکر در فرد قابل مشاهده است.
هر کسی ممکن است یک یا چند از این علائم را در خود بیابد، اما تنها کسی به اختلال کم توجهی یا بیش فعالی مبتلا است که این اختلال، زندگی کاری، حرفه ای یا تحصیلی اش را دچار مشکل کند. درمان اختلال بیش فعالی در بزرگسالی و کودکی تقریباً با داروهای مشابه ولی با دوز متفاوت انجام میشود. متخصص روان درمانی در کنار درمان دارویی توصیه میشود.
علائم اختلال کم توجهی-بیش فعالی کدامند؟
علائم این اختلال در سه دسته اصلی تقسیم میشود.
کم توجهی:
- فرد نمیتواند به جزئیات کارها و فعالیتهایش دقت و توجه کافی داشته باشد و تقریباً همیشه مرتکب اشتباهات ناخودآگاه در انجام فعالیتها، پروژهها و مثلاً امتحاناتش میشود.
- زمان را به درستی نمی تواند مدیریت کند و همیشه خیلی دیر کارهای ضروری و پروژه ها را انجام میدهد.
- در فعالیتهایی که نیاز به تمرکز بالا دارد مثل مطالعه، ارائه دادن یا مکالمات مهم، با دلیل تمرکز پایین و کم توجهی، خیلی موفق نخواهد بود.
- عوامل بیرونی و محرکهایی که کنترلی روی آنها ندارد، به آسانی حواس او را پرت می‌کنند. مثل نور، صدا، بو، مکالمه دیگران.
- فعالیتهای معمول روزمره و وظایفش را ممکن است فراموش کند.
- توان برنامه ریزی درست برای انجام کارهایش ندارد.
- مکالمات خود را ناتمام رها میکند و توجهی به حرفهای طرف مقابل ندارد.
- بدون داشتن انگیزه، تمام طول روز به خیال پردازی و سرگردانی میپردازد.
- به پایان رساندن فعالیتهایی که شروع کرده برایش دشوار است.
بیش فعالی:
- بازی کردن و لمس تمام اجسام اطراف
- پر حرفی و صحبت کردن بی وقفه و بدون استراحت و پریدن وسط حرف دیگران
- انجام دادن فعالیتهای معمولی با سروصدا و حاشیه فراوان
- ناآرامی و بیقراری در ثابت بودن و یکجا نشستن
- ناتوانی در کنترل نیازهای خود
- همیشه در حال عجله است و قرار ندارد
عمل بدون تفکر:
- به دیگران اجازه حرف زدن نمی دهد و ممکن است مکالمه را قطع کند یا توجهش یه چیز دیگری جلب شود.
- نوبت خود را در صفها و سلسله مراتب درک و رعایت نمیکند.
- در انجام کارهای گروهی درست عمل نمیکند و وظایف خود را به خوبی ایفا نمیکند.
- اعمال خود را بدون توجه به پیامد احتمالی و بدون تفکر انجام میدهد.
- سایر علائم عبارتند از: روابط بی ثبات و موقتی، عصبی و زودجوش بودن، کم تحملی و عجولی، کم توانی در مواجهه با استرس.
دلایل بروز اختلال کم توجهی - بیشفعالی چیست؟
علت دقیق ابتلا به این اختلال به طور دقیق مشخص نیست، اما عوامل تاثیر گذار روی آن به طور کلی معلوم است.
ژنتیک و رسیدن این اختلال از والدین به فرزندان بسیار شایع است. همچنین عوامل محیطی در بروز آن موثر است. عوامل زیر ریسک ابتلا به این اختلال را به طرز قابل توجهی افزایش میدهد:
- وجود این اختلال یا سایر اختلالات ذهنی و روانی در سایر اعضای خانواده و اقوام نزدیک
- آلودگی های شیمیایی و قرارگیری مادر در معرض محیط سمی در دوران بارداری مثل سرب
- وارد شدن تروما یا تجربه استرس شدید به مادر در دوران بارداری
- تولد نوزاد به صورت نارس
- سیگار کشیدن، مصرف الکل و سایر مواد مخدر در دوران بارداری
اختلال بی توجهی - بیش فعالی چند نوع دارد؟
بیماری ADHD انواع گوناگونی دارد، ولی شایعترین آن، عدم تمرکز و ناتوانی در کنترل رفتارهای ناگهانی و بیقراری اعضای بدن است. نوع دیگر این اختلال به صورت مشکل در تمرکز پیدا کردن است ولی حرکات ناگهانی و تکانشی ندارد. نوع دیگر نیز به صورت فعالیتهای فیزیکی بیش فعالانه و بدون فکر است.
به طور کلی انواع آن به صورت‌های زیر تقسیم می‌شوند:
- بی‌توجهی غالب
- بیش فعالی هوسی غالب
- ترکیب این دو: اختلال کم توجهی-بیش فعالی
اختلال بی توجهی - بیش فعالی را چگونه تشخیص می‌دهند؟
تشخیص اختلال کم توجهی-بیش فعالی خیلی آسان نیست. زیرا سایر اختلالات مثل اضطراب، افسردگی، اختلال دوقطبی و اختلال در یادگیری علائمی مشابه با اختلال کم توجهی-بیش فعالی دارد. پس پزشک تلاش میکند با انجام تستها و آزمایشهای دقیق احتمال سایر اختلالات را رد کند تا احتمال وجود اختلال مورد نظر قوت گیرد.
مطالعه بیشتر: انواع افسردگی و نشانه های آن
استعمال بعضی از مواد مخدر نیز ممکن است علائمی مشابه این اختلال ایجاد کند که پزشک با انجام آزمایش خون، اعتیاد و سایر آزمایشها احتمال آنها نیز بررسی میکند. پزشک از شما سوالاتی می پرسد مبنی بر اینکه آیا این علائم را اخیراً پیدا کرده اید یا از کودکی با شما بوده است. همچنین ممکن است جلسه ای با افراد نزدیک شما برقرار کند و از آنها هم درباره زندگی شما سوال کند. ممکن است فرمی در اختیار بیمار یا والدین او قرار گیرد که در این فرم تست ها و آزمون هایی وجود دارد که تا حدی به تشخیص کمک میکند.
عوارض بیماری کم توجهی - بیش فعالی ADHD
فرد به دلیل اختلال در تمرکز و یادگیری ممکن است دچار افت تحصیلی شود و نتواند به نتایج مطلوب برسد. او در روابط عاطفی و شخصی خود موفق نیست و موجب آسیب به شریک خود میشود. اطرافیان ممکن است رفتارهای ناخودآگاه او را بی ادبی و بی احترامی تلقی کنند و از او فاصله بگیرند. کارایی او به دلیلی کیفیت پایین کارهایش، کم شده و در شغل خود نیز دچار مشکل میشود. از جامعه طرد می شود و ممکن است دوستان خود را از دست بدهد. بیمار با اینکه ممکن است فرد بسیار باهوشی باشد ولی به دلیل بی دقتی و تمرکز پایین در فرایند یادگیری موفق نخواهد بود.
اختلال بی توجهی - بیش فعالی چه درمانی دارد؟
درمان اختلال کم توجهی-بیش فعالی به صورت دارویی، روان درمانی یا ترکیبی از هر دو است. روش ترکیبی با توجه به آمارها، بهترین و تاثیرگذارترین روش معرفی شده است.
تاثیر روان درمانی در اختلال بی توجهی - بیش فعالی
در این نوع درمان روانشناس تکنیک های حفظ آرامش، بازیابی تمرکز و خودکنترلی را به شیوه‌های گوناگون از جمله رفتار درمانی، به فرد آموزش میدهد. فرد در فرایند رفتار درمانی می‌آموزد که به زندگی خود نظم بدهد و وظایفش را درست انجام دهد، زمان را مدیریت کند و خشم خود را به شیوهای سالم بروز دهد. روانشناس به فرد کمک میکند تا عزت نفس و خود نگهداری از دست رفته فرد بازیابی شود و او بتواند زندگی عادی خود را دوباره از سر گیرد.
داروهای اختلال بی توجهی - بیش فعالی
داروهای محرک بیشتر از سایر داروها برای بیماران مبتلا به اختلال کم توجهی-بیش فعالی رایج است. داروهای دیگری هم در کنار داروهای محرک تجویز خواهد شد.
این داروهای محرک سطح انتقال دهندههای عصبی در مغز را متعادل میکند. البته این داروها ممکن است اثر کوتاه مدت داشته باشد و برای اثر بلندمدت باید طبق دستور پزشک دوزهای آن را تغییر داد. داروهای متحرک مثل متیل فنیدات(مثل ریتالین)، دگزامفتامین، دگزامفتامین-آمفتامین.
با توجه به عوارض جانبی داروهای محرک عدهای ممکن است ترجیح دهند سراغ داروهای دیگری بروند. سایر داروها با وجود داشتن اثر مشابه داروهای متحرک، عوارض کمتری دارند ولی چند هفته طول میکشد تا علائم بیمار را کاهش دهد. مانند اتوموکستین و داروهای ضد افسردگی مثل بوپروپیون و ولبوترین.
دیدگاه ها