تیروئید پرکار سمی چیست؟
تیروئید غده‌ای پروانه‌ای شکل است که در قسمت پایین و جلویی گلو قرار دارد و با ترشح هورمون‌های تیروکسین ، تری‌یدوتیرونین و کلسی‌تونین نقش مهمی در رشد و سوخت و ساز بدن دارد. اختلال در کارکرد تیروئید (کم‌کاری یا پرکاری) باعث بروز عوارض در ارگان های مختلف بدن می شود.
ید، عنصری حیاتی است که غده تیروئید با دریافت آن هورمون‌های تیروکسین و تری‌یدوتیرونین را ترشح می کند. هنگامی که بدن به میزان کافی ید دریافت نکند، غده تیروئید بزرگ‌تر شده و فعالیتش را افزایش می دهد (پرکاری تیروئید) تا ید بیشتری جذب کند. در ایجاد پرکاری تیروئید دو بیماری گواتر و گریوز نیز موثر هستند. هنگامی که بافت تیروئید به طور غیر طبیعی در بعضی نقاط رشد بی‌رویه داشته باشد به آن ندول (گره) یا آدنوم سمی تیروئید می گویند.
تیروئید سمی یکی از انواع تیروئید پرکار است. در این بیماری ممکن است با یک ندول (آدنوم سمی تیروئید) و یا چند گره (گواتر مولتی ندولر سمی) ایجاد شود. این گره‌ها اغلب خوش‌خیم و غیر سرطانی‌اند و در سه نوع تو پُر، حاوی مایع (کیست) و یا ترکیبی از هر دو نوع می باشند.
علائم تیروئید سمی
گره‌های تیروئیدی اغلب قابل لمس نیستند و بیمار متوجه آنها نمی شود و تنها زمانی حس می شوند که گره‌های ایجاد شده بزرگ‌تر شوند و با دست قابل لمس باشند. همچنین ممکن است فرد برخی علائم مانند درد در ناحیه گلو، سختی در بلعیدن، تغییر تن صدا و اختلال در تنفس (در صورت فشار بر نای) را تجربه کند.
از آنجایی که تیروئید سمی نوعی از تیروئید پرکار است، با افزایش غیر معمول هورمون‌های تیروئیدی می تواند علائم زیر را ایجاد کند:
- بزرگ شدن تیروئید
- کم خوابی
- اسهال و کاهش وزن
- لرزش و تعریق (به خصوص در دست‌ها)
- گر گرفتگی و عدم تحمل گرما
- تپش قلب
- تحریک پذیری عصبی
- تغییرات خلقی (بداخلاقی، کاهش صبر و تحمل)
همچنین بخوانید: تیروئید پرکار چیست؟
چه زمانی تیروئید، سمی میشود؟ (دلایل و عوامل خطرساز)
همانطور که گفته شد، کمبود مصرف ید در رژیم غذایی می تواند باعث کمبود این عنصر در بدن و در نهایت باعث بزرگ شدن (گواتر) و افزایش فعالیت تیروئید شود. گواتر شرایط را برای ایجاد ندول فراهم می کند. تیروئیدیت (التهاب تیروئید) هم می تواند از عواملی باشد که گره‌هایی را در تیروئید ایجاد کند.
از جمله عواملی که زمینه را برای ایجاد تیروئید سمی فراهم می کنند می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تیروئید هاشیموتو (التهاب تیروئید مزمن)
- افزایش سن (معمولا افراد 60 سال به بالا مستعدتر هستند)
- قرار گرفتن ناحیه سر و گردن در معرض تابش پرتوهای خطرناک
- سابقه مشکلات تیروئیدی در خانواده
- خانم‌ها نسبت به آقایان بیشتر مبتلا میشوند
آیا تیروئید سمی خطرناک است؟
در حقیقت بسیاری از افرادی که به تیروئید سمی مبتلا هستند ولی تنها پس از انجام آزمایش متوجه این عارضه می شوند. این موضوع به این معناست که این بیماری تغییرات شدید و چندانی ایجاد نمی کند.
این گره‌ها در اغلب موارد (95%) خوش‌خیم هستند و حیات فرد را تهدید نمی کنند و عوارض جدی را ایجاد نمی کنند. تنها موارد اندکی از این گره‌ها (5%) بدخیم هستند که از میان انواع بدخیم، تعداد محدودی از آنها می توانند کشنده باشند.
همچنین بخوانید: تیروئید پرکار در بارداری
تشخیص تیروئید سمی
تیروئید سمی و ندول‌های ایجد شده اغلب در معاینات پزشک به طور اتفاقی تشخیص داده می شود. پزشک پس از گرفتن تاریخچه خانوادگی و سابقه نزدیکان در ابتلا به بیماری‌های تیروئیدی، برای اطمینان از پرکار بودن و سمی بودن تیروئید و وجود گره آزمایشاتی را تجویز میکند.
تعیین سطح هورمون تحریک‌کننده تیروئید (TSH)
در تیروئید سمی، با توجه به پرکار بودن غده تیروئید، سطح هورمون تحریک‌کننده تیروئید هم بالاتر از حد نرمال خود است. این آزمایش تایید کننده تشخیص دکتر به پرکار بودن تیروئید است و میزان خطر آن را برای سرطانی شدن مشخص می کند. اما نمی تواند وجود گره یا خوش‌خیم و بدخیم بودن آنها را مشخص کند.
سونوگرافی تیروئید
سونوگرافی با استفاده از امواج صوتی بی‌خطر اطلاعات کامل‌تری درباره شکل، نوع، موقعیت، میزان فعالیت و تعداد گره‌های ایجاد شده در اختیار پزشک قرار می دهد. با استفاده از این ویژگی‌ها پزشک می تواند تشخیص دهد که گره‌های ایجاد شده خوش‌خیم یا بدخیم هستند.
بیوپسی (نمونه برداری) تیروئید
در این روش با استفاده از یک سوزن مقداری از بافت ندول را برای بررسی بیشتر خارج می کنند. این روش برای تشخیص سرطانی یا غیرسرطانی بودن گره‌ها بهترین روش تشخیصی می باشد که گاهی ممکن است به کمک سونوگرافی انجام شود. در صورتی که کل روند تشخیصی به درستی انجام شود، کارایی این روش بالای 95% است. همچنین خطرات و عوارض ناچیزی دارد.
اسکن تیروئید
در این روش ماده‌ای رادیواکتیو از طریق رگ به بیمار تزریق و یا به صورت خوراکی مصرف میشود. پس از مدتی، بیمار را با دستگاه تصویربرداری بررسی می کنند. ندول‌هایی که فعالیت بیش از حدی دارند، ماده رادیواکتیو بیشتری جذب می کنند و به صورت ندول‌های گرم (لزوما سرطانی نیستند) دیده می شوند و ندول‌های سرد تیروئید در واقع گره‌هایی غیر فعال هستند. این روش برای تشخیص خوش‌خیم یا بدخیم بودن گره‌ها استفاده می شود.
درمان تیروئید سمی
روش درمانی انتخاب شده بستگی به خوش‌خیم یا بدخیم بودن گره‌های ایجاد شده دارد.
در صورتی که از نوع خوش‌خیم باشد و علائم خاص و تغییر اندازه‌ای نداشته باشد و مشکلات حادی را برای بیمار ایجاد نکرده باشد، پزشک اقدام درمانی کلینیکی را در نظر نخواهد گرفت و تنها توصیه میکند که وضعیت آنها را از نظر اندازه در نظر داشته باشند. تشخیص و درمان به موقع می تواند تا حدود زیادی از حاد شدن این بیماری پیشگیری کند لذا پیشنهاد می شود که طبق دستورات پزشک متخصص غدد معاینات بالینی، سونوگرافی و آزمایشاتی جهت بررسی اندازه گره‌ها و میزان فعالیت آنها انجام گیرد.
ید رادیواکتیو
از این روش می توان برای درمان آدنوم سمی یا گواتر مولتی ندولر سمی استفاده کرد. ید رادیواکتیو به صورت تزریقی یا خوراکی به بیمار داده می شود. ید رادیواکتیو به طور مستقیم با ندول‌ها درگیر می شود و آن‌را کوچک و از بین می برد. کم‌کاری تیروئید می تواند از عوارض این روش باشد.
نکته: استفاده این روش برای خانم‌های بارداری و شیرده ممنوع می باشد و فرد تحت درمان باید جهت رعایت نکات ایمنی، تا حد امکان به خانم‌های باردار و کودکان نزدیک نشود.
جراحی
در مواردی که ندول‌های بزرگ که در مسیر هوایی، مری و رگ‌های خونی گردن را اختلال ایجاد کرده باشند، اقدام به جراحی این گره‌ها می کنند. به عنوان مثال در گره‌هایی که حاوی مایع(کیست) هستند، آن ها را تخلیه می کنند و اگر دوباره با مایع پر شود این کار را دوباره انجام می دهند.
در صورتی که گره‌ها سرطانی باشند، در طی عمل جراحی تیروئیدکتومی (برداشتن تیروئید) اقدام به برداشتن قسمتی یا تمام تیروئید می کنند (بستگی دارد تا چه اندازه گره‌ها تیروئید را مبتلا کرده باشند).
نکته: در خانم‌های بارداری که گره‌های سرطانی تیروئید دارند، پزشک تا زایمان مادر اقدام به جراحی نمی کند؛ مگر اینکه سرطان در حال پیشروی باشد و مادر سریع تحت عمل جراحی قرار می گیرد.
دیدگاه ها