اوتیسم یا به بیان صحیح‌تر اختلال طیف اوتیسم (Autism spectrum disorder) به طیفی از اختلالات عصبی-رشدی گفته می‌شود که برجنبه‌های مختلفی تاثیر می‌گذارد. اوتیسم در تعامل با دیگران و درک افراد از دنیا تغییراتی ایجاد می‌کند؛ یعنی افراد اوتیستی دنیا را به نحو دیگری می‌بینند و قادر به برقراری ارتباط معمولی با دیگران نیستند. طبق آمارها و برآوردهایی که انجام شده، شیوع این اختلال در ایران، حدود ۱ در هر ۱۵۰ نفر در نظر گرفته می‌شود.
در این مقاله می‌خواهیم نگاهی به اختلال طیف داشته باشیم، علت و علایم آن را بررسی کنیم و ببینیم که زندگی یک فرد اوتیسیتی با چه چالش‌هایی مواجه است.
اوتیسم یک بیماری نیست
اوتیستی بودن به این معنی نیست که فرد دچار بیماری یا ناهنجاری است. بلکه به این معنی است که مغز و ذهن فرد با دیگران متفاوت است. اوتیسم وضعیتی است که فرد با آن متولد می‌شود و در سنین خیلی کم خودش را نشان می‌دهد. یک فرد اوتیستی تا آخر عمر اتیسم را خواهد داشت.
اوتیسم یک بیماری نیست که درمان یا علاج نیاز داشته باشد. فرد دارای اوتیسم صرفاً برای انجام برخی از کارها به کمک و پشتیبانی نیاز دارند.
وقتی می‌گوییم طیف، یعنی متفاوت در هر فرد
از سال ۲۰۱۳، اوتیسم، سندرم آسپرگر و دیگر اختلالات مشابه را در یک گروه عمومی به نام «اختلال طیف اوتیسم» قرار دادند. افراد اوتیستی بسته به شرایطی که دارند، جایی روی نمودار این طیف قرار می‌گیرند.
به خاطر این که اختلال به صورت طیفی از شرایط مختلف تعریف می‌شود، هر فردی که دچار اوتیسم است، با چالش‌ها و دشوار‌ی‌های مختص به خودش مواجه می‌شود. این که کودکان اوتیستی از نظر عملکرد ذهنی، توانایی یادگیری و قدرت حل مسئله در یک بازه قرار می‌گیرند که یک سرش «بسیار توانمند» و انتهای دیگرش «بسیار ناتوان» است.
آیا افراد اتیسم میتوانند زندگی عادی داشته باشند؟
برخی از افراد دچار اوتیسم در طول زندگی خود به کمک و پشتیبانی مداوم نیاز دارند، در حالی که برخی از آن‌ها با کمی کمک میتوانند فعالیت عادی داشته باشند و بعضی هم میتوانند مستقل زندگی کنند و نیازی به کمک ندارند.
نام‌های دیگر اوتیسم
اوتیسم در ایران و دنیا با نام‌های مختلفی شناخته می‌شود:
1-اختلال یا وضعیت طیف اوتیسم (ASD یا ASC)
2-درخودماندگی:
واژه‌ی Autism از واژه‌ی Autos یونانی می‌آید که به معنی «خود» است. لذا درخودماندگی ترجمه‌ی نسبتاً مناسبی برای واژه‌ی اوتیسم است.
3-سندرم آسپرگر:
برای توصیف آن دسته از افراد اوتیستی استفاده می‌شود که هوش معمولی یا بالا دارند.
علت اوتیسم مشخص نیست
این که چرا برخی انسان‌ها دارای اوتیسم هستند، مشخص نیست. حتی دانشمندان مطمئن نیستند که علتی برای این اختلال وجود داشته باشد.
پدر و مادر میتوانند این اختلال را به فرزندان منتقل کنند، برای همین گفته می‌شود که عوامل ژنتیکی در ایجاد آن موثرند.
چیزی که مطمئن هستیم، این است که موارد زیر باعث اوتیسم نمی‌شوند:
- تربیت ضعیف از سوی پدر و مادر
- واکسن‌ها
- رژیم غذایی
- بیماری یا عفونت واگیردار
زندگی با فرد اوتیسم
اوتیستی‌ها میتوانند زندگی خوبی داشته باشند
این که شخصی اوتیسم داشته باشد، به این معنی نیست که از داشتن یک زندگی شاد و سالم محروم خواهد بود.
مثل همه‌ی آدم‌های دنیا، افراد دارای درخودماندگی در برخی کارها استعداد دارند و انجام برخی کارها برایشان دشوار و چالش‌زا است. این که جایی در طیف اوتیسم قرار بگیرید، به این معنی نیست که نمی‌توانید دوستانی داشته باشید، نمی‌توانید رابطه‌ی عاطفی برقرار کنید یا از داشتن شغل محروم خواهید بود. بازهم باید تاکید کنیم، افراد اوتیستی صرفاً در برخی کارها به کمک بیشتری نیاز دارند.
افراد اوتیستی میتوانند باهوش یا کم‌هوش باشند
برخی از افراد دارای اوتیسم هوش معمولی یا بالاتر از متوسط جامعه دارند. برخی هم در امر آموزش و یادگیری، کم‌توان‌اند یا دچار شکلی از ناتوانی هستند. محافظت و رسیدگی به خود یا انجام کارهای روزمره، برای افراد دسته‌ی دوم دشوارتر است و ممکن است به کمک روزانه نیاز داشته باشند.
افراد اوتیستی ممکن است مشکلات دیگری هم داشته باشند
افراد دارای اوتیسم معمولاً دچار اختلالات دیگری هم هستند؛ از جمله:
- اختلال کم‌توجهی / بیش‌فعالی (ADHD)
- خوانش پریشی (دیسلکسی)
- اختلال اضطرابی
- افسردگی
- صرع و تشنج
مشکلات گوارشی، اختلالات خواب و بیش حساسیتی حسی از دیگر مشکلاتی هستند که در اوتیستی‌ها شایع‌ترند.
هزینه‌ی زندگی با اوتیسم
به گفته‌ی انجمن اوتیسم ایران، حدود هزینه‌های آموزشی، تربیتی و توان بخشی هر کودک اوتیستی، ۳ میلیون تومان در ماه است. هزینه ثبت نام در مراکز آموزش اوتیسم که مراکز خصوصی هستند، کمتر از ۱ میلیون تومان است که بخشی از شهریه را بهزیستی به عنوان یارانه پرداخت می‌کند ولی بخشی اعظم آن به عهده‌ی خانواده‌ها است.
علایم و تشخیص اوتیسم
علایم اتیسم معمولاً تا سن ۲ یا ۳ سالگی پدیدار می‌شوند. برخی از عقب ماندگی‌های تحولی و رشدی ممکن است زودتر مشاهده شوند. بیشتر کودکان اوتیستی را می‌توان از حدود سن ۱۸ ماهگی تشخیص داد.
پژوهش‌ها به وضوح نشان می‌دهند که اگر اوتیسم خیلی زود تشخیص داده شود و کودک در سریع‌ترین حالت ممکن کمک‌های مورد نیاز و آموزش‌های لازم را دریافت کند، قدرت یادگیری، ارتباطات و مهارت‌های اجتماعی او بهتر شده و روند رشد و ارتقای ذهن او نیز بهبود می‌باید.
علایم اوتیسم در کودکان خردسال
علایم درخودماندگی در کودکان کم‌سن و سال شامل موارد زیر است:
- وقتی اسمشان را صدا می‌کنید، واکنش نشان نمی‌دهند
- از برقراری ارتباط چشمی دور می‌کنند
- وقتی بهشان لبخند می‌زنید، به شما لبخند نمی‌زنند
- اگر از طعم، بو یا صدایی خوششان نیاید، به شدت ناراحت و آزرده می‌شوند
- حرکات تکراری یا کلیشه انجام می‌دهند، مثل بال زدن، تکان دادن انگشتان و لرزاندن بدن
- به اندازه‌ی هم‌سن و سالان خود حرف نمی‌زنند
- یکسری عبارات را مدام تکرار می‌کنند
علایم اوتیسم در کودکان بزرگ‌تر
برای شناسایی اوتیسم در سنین بالاتر کودکی، به دنبال علایم زیر باشید:
- به نظر بیاید که نمی‌توانند فکر یا احساسات دیگران را درک کنند
- در ابراز و بیان احساسات خود ناتوان باشند
- علاقه زیادی به یک برنامه سفت و سخت روزانه داشته باشند و وقتی که برنامه تغییر کند، به شدت ناراحت شوند
- اگر بیش از حد به اشیاء یا فعالیت‌های خاصی علاقه دارند
- از این که بهشان بگویید کار انجام دهند، شدیداً ناراحت می‌شوند
- دوست پیدا کردن برایشان دشوار باشد و تنهایی را ترجیح بدهند
- مفهوم شوخی‌ها، ضرب المثل‌ها، حرف‌های دوپهلو یا طعنه‌ها را متوجه نشوند
تشخیص اتیسم
برای تشخیص اوتیسم راه‌های مختلفی وجود دارد ولی تشخیص اختلال باید توسط پزشک متخصص با ارزیابی دقیق صورت بگیرد. بهترین کار این است که ابتدا فهرستی از علائمی که نگرانتان کرده تهیه کنید. با سایر افرادی که با کودک در ارتباط هستند نیز صحبت کنید تا ببینید که آن‌ها چه علائمی از کودک دیده‌اند. فهرست‌تان را ابتدا به پزشک متخصص کودکان نشان بدهید و با او مشورت کنید.
معمولاً در صورت نیاز، پزشک متخصص اطفال شما را به روانپزشک کودکان یا پزشک متخصص دیگری ارجاع می‌دهد. در غیر این صورت بهتر است به روانپزشک فوق تخصص کودکان مراجعه کنید. چون اوتیسم یک اختلال عصبی رشدی است، بهتر است که ارزیابی توسط روانپزشک صورت بگیرد.
دیدگاه ها