بیماری مالتیپل اسکلروزیس که به طور خلاصه «ام اس» نامیده میشود، روز به روز افراد بیشتری را درگیر خودش میکند. ام اس نوعی بیماری خودایمنی در بخش سیستم عصبی مرکزی یعنی مغز و نخاع است. بیماری خودایمنی یعنی سیستم دفاعی بدن به اشتباه به خودش حمله میکند. ام اس به میلین اکسینهای مغز و نخاع حمله میکند و آنها را تخریب میکند. این بیماری تقریباً مدرن است و تنها چند دهه از شناخت آن میگذرد. هنوز درمان دقیق و قطعی برای ام اس شناخته نشده است و دوره درمان تنها بر روی کاهش عوارض آن تمرکز دارد.
روند پیشرفت بیماری ام اس در بدن بسیار آهسته است و بیست الی سی سال طول میکشد تا خود را به صورت کامل و شفاف نمایش دهد. درصد ابتلای زنان بیست تا چهل سال به این بیماری خودایمنی بیشتر از مردان و سایر گروههای سنی است. با این احتمال ابتلا به ام اس هم در مردان و هم در کودکان وجود دارد. نحوه بروز عوارض ام اس بسیار متنوع است. این عوارض و علائم غیرقابل پیشبینی است و میتواند شدید یا خفیف، مزمن یا متناوب باشد. این بستگی به شدت به حمله بدن به سلولهای مغز و نخاع دارد.
علائم اولیه ام اس:
پیش از آن که ام اس بیمار را مشکلات بسیار جدی در زندگی شخصی و شغلی بیمار ایجاد کند، باعث بروز بعضی از علائم زیر میشود:
اختلال در دید و مشکلات بینایی:
اولین نشانهای که از ام اس در فرد ظاهر میشود، مشکلات بینایی است. چرا که سیستم دفاعی بدن در ابتدا به عصب بینایی حمله میکنند و دید را از مرکز آن محتل میکند. اختلال در دید به صورت از دست دادن بینایی به صورت موقت یا دائم، تاری دید و دوبینی خود را نشان میدهد. البته این تخریب بینایی زمانی طول میکشد تا شما متوجه آن شوید.
بیحسی و لمس شدن:
مرکز پیامرسانی به کل بدن مغز و نخاع است و این بخش تحت تاثیر مستقیم بیماری ام اس قرار میگیرد. در نتیجه جریان انتقال پیامها و سیگنالهای در بدن اختلال پیدا میکند. یعنی ممکن است گاهی سیگنال اشتباهی ارسال شود یا حتی هیچ پیامی ارسال نشود. نتیجه این اختلال در سیستم پیامرسانی بدن بیحسی در انگشتان دست و پا، صورت، بازوها و دستها میشود و بیخوابیهای طولانی ایجاد میکند.
اسپاسم، درد و گرفتگی های عضلانی:
اسپاسم و گرفتگی عضلات یکی از علائم همیشگی ام اس است. افراد مبتلا به ام اس تقریباً همیشه در مفاصل و عضلات خود احساس درد دارند. اعضایی که بیشترین درد در آن احساس میشود، پاها هستند. این گرفتگی ممکن است حرکت بیمار را با دشواری مواجه کند.
خستگی و ضعف:
تقریباً همهی افراد مبتلا به ام اس احساس ضعف، بیحالی و خستگی وصفناپذیری دارند که در تمام بیست و چهار ساعت روز آنها را در بر گرفته است. این خستگی ناشی از حمله بدن به ستون فقرات است. پاها اعضایی از بدن هستند که بیشترین ضعف در آنها احساس میشود.
مشکلات در مثانه و دفع:
مشکل در مثانه و ضعف در ادرار کردن از شایعترین علائم ام اس است. یعنی فرد یا نمیتواند ادرار کند یا تکرر ادرار دارد. به هر صورت این مشکل از علائم قابل درمان است. اسهال، یبوست یا عدم کنترل فعالیت روده از مشکلاتی است که ام اس ایجاد میکند.
گیجی و ناتوانی در حفظ تعادل:
ام اس روی توانایی فرد در حفظ تعادل تاثیر منفی میگذارد و ممکن است راه رفتن بیمار را با مشکل مواجه کند. احساس سرگیجه نیز هنگام ایستادن یا راه رفتن، از علائم رایج بیماران ام اسی است.
فعالیت جنسی کم:
میل جنسی در بیماران مبتلا به ام اس کاهش مییابد به طوری که نعوظ در مردان اتفاق نمیافتد و زنان نیز واژن خشکی پیدا خواهند کرد و از طرفی فعالیتهای جنسی برای آنها مضر است. زیرا حمله ام اس به مغز و نخاع را افزایش میدهد.
اختلال در توانایی های شناختی:
اختلالات شناختی در اکثر بیماران ام اسی وجود دارد و تاثیراتی جدی بر روابط بیماران ام اس با اطرافیانشان میگذارد. برخی از این اختلالات شناختی عبارتند از مشکل در به یاد آوردن جزئیات و ضعف حافظه کوتاهمدت، ضعف تمرکز و حواسپرتی، دشواری در جملهبندی و استفاده از تواناییهای زبانی ، افسردگی و مشکلات عاطفی و شخصی.
آشفتگی سلامت روانی:
فرد مبتلا به ام اس قطعاً روانی آشفته خواهد داشت و با احتمال بالایی به افسردگی مبتلا میشود. چرا که تواناییهای خود را از دست دادهاست و حسرت گذشته خود را می-خورد. نوسانات خلقی در او به قدری بالاست که اغلب خندهها یا گریههای بی-دلیل سر میدهد و ممکن است افکار خودکشی در سر داشته باشد.
ام اس علائم دیگری دارد که در همه افراد بروز پیدا نمیکند. در واقع باید بدانیم همه بیماران علائم یکسانی را تجربه نخواهند کرد. علائمی که در زیر معرفی میشود، کمتر از علائمی که بخش قبل گفته شد، در بیماران مشاهده میشود:
- کم شنوایی، سنگینی گوش یا از دست دادن شنوای به صورت دائمی یا موقتی
- تکانه ها حرکتی غیر قابل کنترل یا تیک
- تشنج و غش
- دشواری در تنفس و احساس تنگی نفس
- لکنت زبان و ناتوانی در جملهبندی
- دشواری در جویدن و بلعیدن غذا
- احساس تیر کشیدن، گزگز کردن یا مورمور شدن در انگشتان
- ناتوانی در تحمل آب و هوای گرم
- ناتوانی در تحمل آب و هوای سرد
- زودرنجی، گوشهگیری و انزواطلبی
- ناتوانیهای حرکتی و احساس درد وسرما در مفاصل
- لرزش دست و ناتوانی در اجرای حرکات و اعمال ضعیف
- سردردهای بیپایان
- احساس شوک الکتریکی یا لرمیت در پشت بدن
دلایل ابتلا به ام اس:
افرادی که در معرض استرس های شدید قرار دارند یا همیشه عصبانی هستند، به ویژه بانوان جوانی که این دو ویژگی را دارند بیشتر از بقیه در ریسک ابتلا به ام اس قرار دارند. علاوه بر این افرادی که زودرنج هستند و به راحتی از دست دیگران و شرایط غیرقابل کنترل ناراحت میشوند و ذهنشان را با ناملایمات مشغول میکنند نیز ممکن است به ام اس مبتلا شوند. چرا که ام اس بیماریای عصبی است و اعصاب ضعیف در ابتلا به این بیماری مستعد تر است. ژنتیک و وراثت نیز در بروز این بیماری بسیار موثر است. اگر در خانواده شما افرادی به ام اس مبتلا بودهاند، بهتر است با هوشیاری و بیش از پیش مواظب خود و حواستان باشید.
تشخیص ام اس:
اگر چنین علائمی در بدن خود مشاهده کردید باید به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. پزشک پس معاینه و پرسیدن سوالاتی درباره تاریخچه پزشکیان، از شما میخواهد تا یک سری آزمایش های خاص و عکسبرداری انجام دهید. آزمایشهایی که برای تشخیص ام اس لازمند، شامل موارد زیر است:
- تحلیل مایع مغزی نخاعی
- آزمایش خون
- آزمایش برای تشخیص میزان فعالیت الکتریکی در مغز
- ام آر آی از مغز
منشاء دقیق بروز ام اس تا به امروز به طور دقیق شناسایی نشده است بنابراین درمانی که برای ام اس در نظر گرفته میشود تنها برای کاهش یا از بین بردن علائم و عوارض ام اس به کار برده میشود. ام اس بیماری خطرناکی است و همیشه پیگیر درمان های خاص آن بود. برای هر یک از عوارض آن میشود به پزشک مربوط به آن عارضه مراجعه کرد. برای مثال برای درمان افسردگی اختلالات شناختی باید به روانشناس یا کاردرمانگر مراجعه کرد یا برای مشکلات روده و مثانه باید به سراغ متخصص اورولوژی رفت. درنهایت آگاه باشید که برای کاهش عوارض ام اس، باید به پزشکها متخصص متعددی مراجعه فرمایید.
دیدگاه ها