مننژیت در نوزادان چیست؟

مننژیت عارضه ای است که بر اثر التهاب در پرده غشایی مغز ایجاد می شود. این پرده که روی بافت مغز و طناب نخاعی را پوشانده و در حد فاصل بین استخوان جمجمه و مغز، یا بین مهره‌ها و نخاع قرار گرفته است، مننژ نامیده می‌شود. مننژ می تواند به علت برخی عفونت‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها یا دیگر عوامل مثل تحریکات شیمیایی ،سرطان ها ، حساسیت به داروها و حتی آسیب جسمی دچار مشکل شده و ملتهب شود. این پرده در واقع نوعی سد محافظتی می باشد که مانع ورود میکروب ها و باکتری ها به درون مغز می شود. 

کودکان کمتر از بزرگسالان به این بیماری مبتلا می شوند و تعداد کودکان مبتلا به مننژیت به مراتب کمتر از بزرگسالان می باشد. مننژ در کودکان هنوز به طور کامل تشکیل نشده بنابراین عوارض این بیماری در کودکان بسیار خطرناک تر است.

مننژیت یک بیماری بسیار خطرناک است و می تواند عوارض جبران ناپذیری به خصوص در کودکان و نوزادان داشته باشد بنابراین به محض مشاهده علائم آن باید به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.

 

علل ابتلا به مننژیت در نوزادان 

مننژیت دو نوع عفونی و غیر عفونی دارد. اگر عامل بوجود آورنده بیماری و به عبارتی دیگر التهاب مننژ باکتریایی باشد به آن مننژیت عفونی و اگر دلیل آن هر چیزی غیر از باکتری باشد به آن مننژیت غیر عفونی گفته می شود. مننژیت ویروسی در اکثر موارد تنها با استراحت در خانه و استفاده از مسکن‌ها درمان می‌شود اما در مورد مننژیت باکتریایی باید هر چه زودتر درمان با آنتی بیوتیک را شروع کرد.

از باکتری هایی که در ابتلا به این بیماری نقش دارند می توان به پنوموکوک، مننگوکوک، هموفیلوس، آنفولانزا ،بتا همولیتیک و باکتری هایی که در دستگاه گوارش وجود دارند مانند اشرشیا کلی و لیستریا مونوسیتوژنز را نام برد. همچنین ویروس هایی که در این بیماری نقش دارند شامل ویروس هرپس سیمپلکس نوع 2 ، ویروس زونا ، ویروس اچ آی وی ، ویروس ال سی ام وی ، ویروس‌های گروه انتروویروس مثل کوکساکی می باشند. پس می توان اینطور گفت که آن دسته از باکتری ها و ویروس هایی که پوست، سیستم ادراری یا دستگاه گوارشی و تنفسی را آلوده می‌کنند بیشترین میزان خطر برای ملتهب شدن پرده مننژ را به همراه دارند.

 اگر التهاب مننژ یا مننژیت در سن 2 الی 3 ماهگی رخ دهد مننژیت نوزادی نامیده می شود. مننژیت در نوزادان چه باکتریایی باشد و چه ویروسی خطرناک است اما در سنین بالاتر شکل ویروسی آن معمولا خطرساز نیست و حتی در مواقعی بطور خود به خود درمان می شود.

 مننژیت علت اصلی چهار درصد مرگ نوزادان است و از شش ماهگی تا پنج سالگی شیوع بیشتری دارد.

 

 

علائم مننژیت در نوزادان چیست؟ 

علائم مننژیت در کودکان و نوزادان بسته به سن بیمار و دلیل عفونت می تواند متفاوت می‌باشند. علائم اولیه مننژیت می‌توانند بلافاصله یا  چند روز پس از اینکه کودک دچار سرماخوردگی، اسهال و استفراغ یا سایر علائم عفونت شد شروع شوند. در نوزادان این علائم می‌تواند با یک بی‌حالی و یا خوب شیر نخوردن ظاهر شود.

اگرچه  مننژیت باکتریایی معمولاً شدیدتر است اما نشانه‌ها و علائم مننژیت باکتریایی و ویروسی می توانند مشابه باشند.علایم شامل :

• تب
• سفت شدن گردن
• برآمدگی ملاج نوزاد
• اسهال
• استفراغ
• کاهش سطح هوشیاری و  تشنج
• بی قراری کودک
• تحریک پذیری
• راش پوستی
• کمبود انرژی
• سردرد و همچون علایم مثل زردی ، کم شدن توانایی مکیدن ،دمای کمتر از حد نرمال ، گریه طولانی در نوزادان 

در برخی موارد علائم به آرامی، در مدت یک تا دو روز، شدت می‌یابند در حالی که در برخی دیگر علائم به سرعت در طول چند ساعت شدیدتر می‌شوند.پس تشدید علائم یا ناگهانی می باشد یا تدریجی که بسته به نوع عفونت می باشد.

 

تشخیص مننژیت در نوزادان با یک تست ساده

تشخیص مننژیت را می توان با یک تست ساده انجام داد بدین صورت که از کودک خود بخواهید که سر خود را پایین بیاورد و چانه اش را به قفسه سینه اش بچسباند. اگر او نتوانست این کار را انجام دهد یا انجام این کار برای او با درد زیادی همراه بود به احتمال بسیار زیاد کودک شما مبتلا به مننژیت شده است. همانطور که پیشتر گفته شد عوارض و خطرات مننژیت بسیار خطرناک است و درمان به موقع بسیار حائز اهمیت می باشد.

روش دیگری که برای تشخیص مننژیت مورد استفاده قرار می گیرد،  تست ردور است.در این تست کودک به پشت خوابانده می شود و دست در زیر گردن قرار گرفته و سعی می شود گردن به آرامی به بالا آورده شود. اگر کودک ب مننژیت مبتلا باشد گردن به سختی بالا می آید و بدن نیز به همراه آن به سمت بالا حرکت می کند.

 

درمان مننژیت

همانطور که در ابتدا عرض کردیم مننژیت می تواند بر اساس عوامل مختلفی به وجود آید و بسته به نوع عامل وجود آورنده راهکارهای درمانی متفاوتی برای آن وجود دارد. 

در اغلب موارد مننژیت ویروسی در طی 7 الی 10 روز به پایان می رسد. بعضی از افراد ممکن است نیاز به معالجه در بیمارستان داشته باشند ، اگرچه کودکان در صورتی که شدت بیماری خیلی زیاد نباشد معمولاً می توانند در خانه بهبود یابند.  از روش های  درمان در منزل می توان به استراحت ، مصرف مایعات و داروهای مسکن بدون نسخه اشاره کرد.

حال اگر منشا بیماری باکتریایی باشد داستان فرق دارد. در اولین لحظات مراجعه پزشک سریعا آنتی بیوتیک وریدی تجویز می کند. مصرف مایعات برای جایگزینی رطوبتی که در اثر تب ، تعریق ، استفراغ و اشتهای ضعیف از بین رفته است ، موثر است. مننژیت باکتریایی عموما در فصل زمستان از شیوع بیشتری برخوردار بوده و می تواند از طریق مجاری هوایی و در برخی موارد از طریق خون به مننژ منتقل شود.

 

 

واکسن  Meningococcal vaccine
 

 واکسن مننژیت از بیماریهای عفونی مننژیت که عامل ایجاد آنها نایسریا مننژیتیدیس است پیشگیری می‌کنند و روش تزریق آن به صورت زیر جلدی و عضلانی است. واکسن مننژیت انواع مختلفی دارد که به آنها اشاره خواهیم کرد : 

 واکسن های مننژیت کودک را در برابر پنج نوع باکتری عامل بیماری ایمن می کنند که شامل واکسن نوع A و B، C، W، و Y می باشند. دو نوع واکسن برای کودکان و بزرگسالان مورد استفاده قرار می گیرد.

• واکسن کونژوگه مننگوکوکی (Men ACWY) برای محافظت در برابر انواع باکتری A,C,W,Y
• واکسن مننگوکوکی نوع بی (MnB) برای پیشگیری از ابتلا به باکتری نوع B عامل مننژیت

واکسن مننژیت در کودکان ناشی از پنوموکوک

در ایران فعلا تزریق واکسن مننژیت پنوموکوکی جزو برنامه های تزریق واکسن قرار ندارد و فقط به کودکان مستعد ( کودکانی که طحال ندارند،  مبتلایان به دیابت، کسانی که کاشت حلزون گوش انجام داده‌اند بیماری‌های قلبی، کبدی و کلیوی مزمن و کودکان اچ آی وی ) تزریق می شود.

واکسن مننژیت در کودکان ناشی از مننگوکوک

در ایران این واکسن فقط برای افرادی استفاده می‌شود که در معرض خطر بیشتری هستند. اگر چه کودکان از بدو تولد امکان ابتلا به این بیماری را دارند، افراد در سنین 3 سالگی تا نوجوانی و سن بالای پنجاه سال بیشتر در خطر این بیماری هستند. در اکثر کشور ها واکسن های مننژیت مننگوکوکی و پنوموکوکی به صورت رایج در بدو تولد تزریق می شود.