نشانه‌های دیابت را پیش از پیشرفت بیماری
دیابت یا بیماری قند خون بالا، یک بیماری مزمن و پرعارضه است که سالانه درصد بالایی از ابتلا و مرگ و میر در افراد با سنین مختلف را به خود اختصاص می‌دهد. تشخیص دیابت منوط به انجام آزمایشات تخصصی مانند سنجش قند خون ناشتا و ارزیابی هموگلوبین A1C که مطرح‌کننده میزان قند خون در طی سه ماهه‌ی اخیر در بدن فرد بیمار است، خواهد بود. با این حال، باتوجه به اهمیت تشخیص به‌موقع و زودرس دیابت به‌منظور پیشگیری از عوارض جبران‌ناپذیر آن، آشنایی با علائم و تظاهراتی که ممکن است مطرح‌کننده‌ی وجود اختلال قند خون در بدن باشند، از اهمیت بی‌شائبه‌ای برخوردار است.
دیابت نوع 1 و نوع 2 از نظر علائم چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟
دیابت نوع 1، یک بیماری خودایمن بوده که در کودکان و نوجوانان براثر واکنش نابه‌جای سیستم ایمنی برعلیه سلول‌های سازنده‌ی انسولین در غده لوزالمعده بروز می‌یابد. در این افراد میزان انسولین خون که یک هورمون آنابولیک است، کاهش می‌یابد. نتیجه‌ی این امر بروز کاهش وزن در این افراد است.
دیابت نوع 1 ممکن است در همراهی با سایر بیماری‌های خودایمن مانند بیماری کم‌کاری تیروئید خودایمن و کم‌خونی کشنده براثر از دست رفتن مخاط معده که مسئول ساخت فاکتور داخلی و جذب ویتامین B12 است بروز یابد.
از طرف دیگر، دیابت نوع 2 براثر ایجاد مقاومت گیرنده‌های سلولی نسبت به انسولین موجود در گردش خون، در زمینه‌ی چاقی و سندرم متابولیک ایجاد می‌گردد. در صورت مشاهده این علائم بهتر است به دکتر غدد و متابولیسم مراجعه کنید. این افراد عمدتاً مسن‌تر بوده و شاخص توده‌ی بدنی بالاتری دارند. ابتلای همزمان به برخی از دیگر بیماری‌های مزمن مانند اختلالات لیپیدی، نارسایی قلبی و نارسایی کلیوی نیز در دیابت نوع 2 شایع است.
کتواسیدوز دیابتی در دیابت نوع 1 به چه معناست؟
سیر بیماری در دیابت نوع 1 سریع و شدید بوده و ممکن است با وضعیتی بسیار خطرناک به نام کتواسیدوز دیابتی تظاهر یابد. در کتواسیدوز دیابتی، نبود انسولین و ناتوانی در مصرف گلوکز توسط سلول‌ها، موجب می‌گردد که بدن از ذخایر چربی برای تأمین انرژی استفاده نموده و با متابولیسم این مواد، مولکو‌هایی به نام کتون تولید نماید. کتون‌ها خاصیت اسیدی داشته و تولید بیش از حد آن‌ها در مدت زمان کوتاه (معمولاً 24 ساعت) منجر به تظاهراتی چون تشنگی بسیار شدید و تکرر ادرار، تهوع و استفراغ، درد شکمی، ضعف، تنگی نفس و گیجی خواهد شد. این وضعیت در افراد مبتلا به دیابت نوع 1 که هنوز تشخیص داده نشده اند و نیز در مواردی که فرد مصرف داروی خود (انسولین) را فراموش می‌کند، رخ داده و در مواردی ممکن است کشنده نیز باشد.
آیا دیابت نوع 2 نیز کتواسیدوز دارد؟
معمولاً در افراد مبتلا به دیابت نوع 2، وضعیت دیگری به نام سندرم هایپراسمولار دیابتی تعریف می‌گردد. در این افراد، به‌دلیل دهیدراتاسیون (کم‌شدن آب بدن مثلاً براثر تحرک اندک و آب نخوردن در افراد مسن، مصرف داروهای مدر و عفونت‌ها)، در طی چندین روز تا چندین هفته علائمی چون تشنگی شدید، خشکی دهان، کاهش ادرار، پوست گرم و خشک، تب، خواب‌آلودگی و گیجی، توهم، از دست دادن بینایی، تشنج و کما بروز می‌یابد.
نشانه‌های مشترک دیابت نوع 1 و نوع 2 کدامند؟
در هردو نوع از دیابت شیرین (ملیتوس)، پرخوری، پرنوشی و پرادراری علائم بسیار بارز در تشخیص قند خون بالا محسوب می‌گردند.
گلوکز (قند خون) اضافه در خون
علت این امر آن است که گلوکز (قند خون) اضافه در خون، در کلیه‌ها فیلتره شده و به‌دلیل غلظت بالا از حد توان بازجذب مجدد آن در خون پیشی می‌گیرد. درنتیجه مقداری گلوکز در ادرار دفع گردیده و به‌دنبال آن، آب نیز با خاصیت اسمز (عبور از خلال پرده‌ی نیمه‌تراوا به‌دلیل تغییر غلظت) از داخل رگ‌ها خارج شده و وارد جریان ادرار می‌گردد. کاهش حجم آب موجود در خون، موجب تحریک گیرنده‌های تشنگی و متعاقباً پرنوشی بیماران خواهد شد. همچنین عدم توانایی استفاده‌ی سلول‌ها از گلوکز، به القای احساس گرسنگی خواهد انجامید.
حمله‌های هایپوگلایسمی
یکی از نکات مهم دیگر در شرح حال بیماران مبتلا به قند خون بالا، تعداد دفعات بروز حمله‌های هایپوگلایسمی (کاهش قند خون) در آنان است. هایپوگلایسمی بیشتر اوقات در افراد دیابتی و به‌دنبال مصرف فرآورده‌های انسولین و داروهای شبه‌انسولین مانند کلاس دارویی سولفونیل‌اوره (مانند گلی‌کلازید و گلی‌بن‌کلامید) رخ می‌دهد.
دیابت چه عوارض درازمدتی بر بدن می‌گذارد؟
تشخیص دیابت در زمانی که عوارض دیرپای آن ظهور یافته باشند، ارزش کمی خواهد داشت. این عوارض در دو گروه عوارض عروق بزرگ مانند ایجاد پلاک‌های کلسترول در عروق تغذیه‌کننده‌ی قلب و عروق اندام‌های محیطی و عوارض مربوط به عروق کوچک مانند عروق موجود در چشم، کلیه‌ها و عروق تغذیه‌کننده‌ی اعصاب قابل بررسی است.
این عوارض چگونه تشخیص داده می‌شوند؟
در خصوص دیابت نوع 1 غربالگری برای عوارض عروق کوچک، پنج سال پس از تشخیص و درمورد دیابت نوع 2 در زمان تشخیص آغاز گردیده و در هر دو مورد، هر یک سال یکبار تکرار می‌گردد. معاینه‌ی چشم، درخواست آزمایش ادرار برای اندازه‌گیری میزان دفع پروتئین و انجام تست‌های تشخیصی مختص به اختلالات اعصاب محیطی مانند تست مونوفیلامان (جهت ارزیابی حس لمس)، ابزارهای در دست پزشکان برای پایش سیر پیشرفت بیماری هستند.
اختلالات شبکیه در دیابت به چه صورت نمایان می‌گردد؟
اختلالات عروق شبکیه‌ی چشم در دیابت نوع 1 شایع‌تر بوده و به دو صورت تکثیری (پرولیفراتیو) و غیرتکثیری تظاهر می‌یابد. میکروآنوریسم‌ها (اتساع عروق کوچک شبکیه)، خونریزی‌های شبکیه، اختلالات لکه زرد و در مواردی حتی جداشدن شبکیه از جمله‌ی این عوارض محسوب می‌گردند. در موارد شدید و پرولیفراتیو، ممکن است بینایی به خطر بیافتد. تشخیص این اختلالات توسط چشم‌پزشک و از طریق معاینه‌ی شبکیه صورت می‌پذیرد.
دیابت چه اثری بر کلیه‌ها می‌گذارد؟
در کلیه‌ها، پروتئینوری (دفع پروتئین در ادرار) به‌عنوان یکی از نخستین علامت‌های پیشرفت بیماری دیابت شناخته می‌شود و عامل مهمی در ابتلا به نارسایی کلیه و افزایش فشار خون و به دنبال آن ایجاد بیماری قلبی خواهد بود.
پای دیابتی چیست؟
اختلالات عصبی (نوروپاتی) ناشی از قند خون بالا به‌صورت درد و گزگز در اندام تحتانی و به دنبال آن از دست رفتن پیشرونده‌ی حس در پاها بروز می‌یابد. این افراد بایستی در انتخاب کفش مناسب و مراقبت دربرابر زخم‌شدن پاهای خود توجه ویژه به خرج دهند. بی‌حسی اندام تحتانی در همراهی با کاهش تعریق در کف پا، می‌تواند منجر به ایجاد زخم‌های تصادفی در پا گردد که به‌دلیل نقص در خونرسانی (اختلالال عروق محیطی بزرگ) به‌خوبی ترمیم نمی‌گردد.
سوار شدن عفونت بر روی این زخم‌ها که از طریق قند خون بالا تسهیل می‌گردد، به‌عنوان زخم پای دیابتی شناخته می‌شود.
این عفونت ممکن است پیشرفت کرده و استخوان‌ها را درگیر نماید (استئومیلیت). در این موارد، درمان قطعی آن، حذف بافت مرده (دبریدمان) به روش جراحی و قطع عضو خواهد بود. طبیعتاً اثرات جبران ناپذیر این عوارض، بار بیماری قابل توجهی برای افراد مبتلا به دیابت به همراه خواهد داشت.
چنانکه گفته شد، تشخیص به‌موقع و اعمال مداخلات درمانی مناسب جهت کنترل قند خون و نیز پیشگیری از عوارض ناگوار این بیماری متابولیک در اولویت قرار دارد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
سه علامت اولیه‌ی دیابت (پرخوری، پرنوشی و پرادراری) اختصاصی نبوده و ممکن است در انواع مختلفی از بیماری‌های دیگر بروز یابند. با این حال، توجه به این علائم و اقدام جهت کنترل قند خون ممکن است از بروز بسیاری از پیامدهای درازمدت دیابت جلوگیری به عمل آورد. به‌خصوص اگر تحرکتان کم است، سن بالای 45 سال و یا شاخص توده‌ی بدنی بیشتر از 25 دارید و یا به انواعی از اختلالات چربی خون، مشکلات قلبی، فشار خون بالا و سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دچار هستید؛ همچنین اگر سابقه‌ی دیابت بارداری یا اختلالات قند خون را در خانواده‌ی خود دارید، بهتر است حتماً برای بررسی بیشتر قند خون خود به پزشک غدد و متابولیسم مراجعه نمایید.
دیدگاه ها