انواع قرص‌های لاغری گیاهی، دارویی و خانگی

 

چاقی یکی از عمده مسائل سلامت عمومی در سطح جهانی است. سبک زندگی ماشینی، امروزه نه‌تنها منحصر به فرهنگ غربی، که یکی از الزامات رفتاری در روتین زندگی پرمشغله‌ی بسیاری از ما به شمار می‌رود. این دلیل، در کنار دلایل دیگر در سال‌های اخیر به افزایش آمار چاقی انجامیده است. 

گرچه تصور و انتظارات افراد از وزن ایده‌آل با یکدیگر متفاوت است و بسیاری نیز چاقی را بیماری نمی‌دانند، با این حال تأثیر پیامدها و عوارض آن از جمله عوارض قلبی و عروقی بر سلامت فرد اجتناب‌ناپذیر بوده و به همین دلیل، انتخاب روشی معقول و مقبول برای درمان چاقی به منظور پیشگیری از این عوارض توصیه می‌گردد. 

 

BMI چیست و چگونه اندازه‌گیری می‌شود؟

اندازه‌گیری شاخص توده‌ی بدنی (BMI) مهم‌ترین عاملی است که بهترین درمان برای هر فرد را تعیین می‌نماید. BMI از تقسیم وزن هر شخص بر مجذور قد وی (برحسب متر) به دست می‌آید. در تفسیر شاخص توده‌ی بدنی بایستی دقت داشت که در افراد بزرگسال BMI بین 25 و 9/29 تحت عنوان «اضافه وزن» و BMI بالاتر از 30 تحت عنوان «چاقی Obesity» شناخته می‌شود. 

از طرف دیگر اندازه‌ی دور کمر بیشتر از 88 سانتی‌متر در زنان و بیشتر از 102 سانتی‌متر در مردان، خطر ابتلا به عوارض ناشی از چاقی از قبیل بیماری‌های قلبی و دیابت را افزایش می‌دهد. افراد چاقی که اندازه‌ی دور کمر بیشتری دارند، به درمان‌های تهاجمی‌تری برای کاهش وزن نیازمند خواهند بود. 

درمان چاقی

برمبنای اندازه‌های شاخص توده‌ی بدنی و دور کمر و نیز شرح حال بیماری‌های همراه یا زمینه‌ای، ترکیبی از درمان‌های کاهش وزن که برای هر فرد اختصاصی خود اوست، انتخاب می‌گردد.

این درمان‌ها عبارتند از:

• تغییر سبک زندگی
• ورزش کردن
• رژیم‌های غذایی و در مواردی
• داروهای شیمیایی یا جراحی‌های کاهش وزن

نگاه واقع‌گرایانه به اثرات هر یک از اقدامات کاهش وزن، در رضایت فرد از عملکرد خود و پایبندی به درمان موثر خواهد بود. اقدامات جراحی در مواردی که فرد به سایر درمان‌های کاهش وزن پاسخ مناسبی ندهد، در نظر گرفته می‌شوند.

داروهای کاهش وزن

 

 

تجویز داروهای کاهش وزن در همراهی با رژیم غذایی و برنامه‌ی ورزشی و تغییر سبک زندگی می‌تواند سودمند باشد. با این حال، بایستی مضرات و فواید این داروها به خوبی شناخته شود. هم‌چنین باید در نظر داشت که با این داروها، ممکن است فرد به وزن ایده‌آل خود نرسد، با این حال شانس ابتلا به بیماری‌هایی چون دیابت یا بیماری قلبی را در خود کاهش خواهد داد. در ادامه به شایع‌ترین این داروها و میزان تأثیر آن‌ها اشاره شده است:

اُرلیستات Orlistat چیست؟

ارلیستات با نام تجاری لیپونیل (یا زنیکال در سایر کشورها) دارویی است که میزان جذب چربی از غذاهای مورد مصرف را کاهش می‌دهد.

پس از یک سال درمان با ترکیب ارلیستات و تغییر سبک زندگی، متوسط کاهش وزن تقریباً حدود 3/5 کیلوگرم یا 8 الی 10 درصد وزن اولیه گزارش شده است. سطح کلسترول در این افراد کاهش یافته و فشار خون تا حدی کنترل می‌گردد. در افراد مبتلا به دیابت، ارلیستات در کنترل سطح قند خون یاری‌رسان خواهد بود.

 

عوارض جانبی ارلیستات (لیپونیل)

عوارض جانبی در 10 تا 15 درصد افراد رخ داده و شامل:

• دردهای شکمی
• نفخ
• اسهال
• عدم کنترل مدفوع یا مدفوع چرب می‌گردد

این عوارض عمدتاً در مصرف همزمان ارلیستات با غذاهای پرچرب رخ می‌دهند و با پرهیز از این قبیل غذاها قابل اجتناب است. 

 

فنترمین-توپیرامات Phentermine-topiramate چطور مصرف می‌شود؟

فنترمین با ایجاد احساس سیری زودرس، میزان غذا خوردن افراد را کاهش می‌دهد. توپیرامات اساساً داروی پیشگیری از حملات میگرن و صرع بوده و با مکانیسمی ناشناخته در کاهش وزن نیز مؤثر است. پس از یک سال، افرادی که ترکیب فنترمین-توپیرامات را دریافت نمودند در مطالعات کارآزمایی بالینی 8 الی 10 درصد از وزن اولیه خود را (به‌طور متوسط 2/10 کیلوگرم) در مقایسه با گروه دارونما از دست دادند. دوز تجویزی این دارو به مرور زمان افزایش می‌یابد و در زمان قطع نیز، بایستی کاهش دوز آن تدریجی صورت گیرد؛ در غیر اینصورت ممکن است به حملات صرع بیانجامد.

عوارض فنترمین

شایع‌ترین عوارض آن شامل خشکی دهان (13 الی 21 درصد)، یبوست (17-15 درصد) و احساس سوزن‌سوزن شدن پوست می‌گردد. هم‌چنین خطر عوارض روان‌پزشکی (مانند افسردگی یا اضطراب) و شناختی (عدم تمرکز) بخصوص در دوزهای بالا وجود دارد. افزایش ضربان قلب نیز از عوارض فنترمین-توپیرامات خواهد بود. مصرف این دارو در افراد حامله و افراد با سابقه‌ی بیماری‌های قلبی و عروقی ممنوعیت دارد.

بوپروپیون-نالترکسون Bupropion-naltrexone

بوپروپیون به‌عنوان دارویی مؤثر در درمان افسردگی و پیشگیری از افزایش وزن در افراد سیگاری که درحال ترک سیگار هستند، شناخته شده است. نالترکسون نیز در وابستگی‌های به الکل و مواد مخدر کاربرد دارد. در مطالعه‌ای در طی یک سال استفاده از ترکیب بوپروپیون-نالترکسون، افراد تقریباً 5 الی 6 درصد از وزن اولیه‌ی خود را از دست دادند (معادل 5 تا 6 کیلوگرم).

عوارض بوپروپیون-نالترکسون

عوارض جانبی معمول آن عبارتند از:

تهوع (30 درصد)

سردرد (17 درصد)

یبوست (19 درصد)

بی‌خوابی

استفراغ

گیجی و خشکی دهان.

در طی زمان، به دوز بوپروپیون-نالترکسون افزوده می‌شود.

مهم: مصرف آن در افراد با فشار خون کنترل نشده، اختلالات تشنج و یا اختلال تغذیه ممنوع است. هم‌چنین در افرادی که داروهایی با ترکیب بوپروپیون، اوپیوئیدهای مزمن (خواب‌آورها) یا مهارکننده‌های آنزیم مونوآمین اکسیداز مصرف می‌کنند، تجویز آن ممنوعیت دارد.

لیراگلوتاید Liraglutide

لیراگلوتاید به‌صورت تزریقی و با دوز 3 میلی‌گرم در روز به‌منظور کمک به کاهش وزن تجویز می‌گردد. دوزهای کمتر آن در درمان دیابت به کار می‌روند. در افراد غیردیابتی که این دارو را در بالاترین دوز آن به مدت حدود 6 ماه دریافت کردند، کاهش 4/7 درصدی از وزن اولیه (برابر با 2/7 کیلوگرم) گزارش شده است.

عوارض جانبی لیراگلوتاید

شامل تهوع (37 تا 47 درصد)، استفراغ (12 تا 14 درصد)، اسهال، قند خون پایین و کاهش اشتها خواهد بود. عوارض جدی‌تر اما با شیوع کمتر در مصرف لیراگلوتاید عبارتند از: پانکراتیت، بیماری کیسه‌ صفرا، نارسایی کلیه و افکار خودکشی. مصرف این دارو در افرادی با سابقه‌ی فردی یا خانوادگی سرطان مدولاری تیروئید یا تومورهای غدد درون‌ریز منع شده است.

مکمل‌های خوراکی

درجه اطمینان و کارایی مکمل‌های خوراکی در کاهش وزن اغلب مورد اثبات نبوده و به این دلیل، توصیه‌ی آن‌ها مشروط به اطمینان از عدم ضرررسانی این ترکیبات خواهد بود.

• کیتوزان و دکسترین گندم برای کاهش وزن ناکارآمد شناخته شده‌اند و مصرف آن‌ها توصیه نمی‌گردد.
  
  
• افدرا (از مشتقات افدرین) که پیشتر در بسیاری از قرص‌های لاغری بدون نسخه یافت می‌شد، به دلیل عوارض جانبی خطرناک مانند علائم روان‌پزشکی، تپش قلب و مشکلات گوارشی و نیز خطر مرگ، کنار گذاشته شده است.
  
  
• داده‌ها در مورد اثربخشی ترکیباتی چون کروم، گیاه جنسینگ، گلوکومانان، چای سبز، هیدروکسی سیتریک اسید (در گیاه گارسینیا)، ال-کارنیتین، پسیلیوم، مکمل‌های پیرووات، گل راعی (St. John's wort) و اسید لینولئیک مزدوج (CLA) ناکافی بوده و این ترکیبات در مواردی به‌عنوان جزئی از درمان‌های خانگی چاقی به کار می‌روند.  
  
  
• گنجاندن میوه و سبزیجات در رژیم غذایی، به‌خصوص گوجه، هویج و سبزیجات با برگ‌های سبز، عسل و آبلیمو، سرکه‌ی سیب، برگ نعنا و فلفل تند نیز ازجمله راهکارهای خانگی به شمار می‌آیند.
  
  
• نارنج می‌تواند ضربان قلب و فشار خون را افزایش دهد و به این دلیل توصیه نمی‌گردد. 

• قرص گلوریای اسپانیایی که برگرفته از گیاه لاله مردابی است، احتمالاً از طریق تحریک چربی‌سوزی در کاهش وزن مؤثر شناخته می‌شود. تجویز این دارو بایستی حتماً زیر نظر پزشک و مطابق با توصیه‌ی وی صورت گیرد. قرص‌های آدیوس و هزال نیز توسط برخی برای لاغری پیشنهاد می‌گردند. لازم به ذکر است که تمامی این داروها، داروهایی گیاهی بوده و نیاز است حتماً به تأیید پزشک معالج برسند.

   

• گیاه پاپایا در کنار خواص متعدد و متنوع آن، به دلیل کالری کم و میزان بالای فیبر، اشتها را کاهش داده و در کاهش وزن و لاغری مفید دانسته می‌شود. 

   

• گیاه بلوبری نیز سرشار از فیبر، ویتامین C و پتاسیم بوده و کالری کم آن موجب می‌شود که به‌عنوان جایگزین بسیار مناسبی برای میان‌وعد‌ه‌های سنگین و فاقد مواد مغذی (مانند چیپس و پفک) به کار رود. درنتیجه از افزایش وزن پیشگیری می‌نماید.

   

• برخی از  متخصصین تغذیه ممکن است رژیم غذایی کتوژنیک (کم کربوهیدرات و پرچرب) را برای کاهش وزن پیشنهاد کنند که البته دربردارنده‌ی معایب و عوارض جانبی نیز بوده و حتماً باید تصمیم‌گیری در این خصوص برمبنای وضعیت سلامت هر بیمار به‌طور مجزا صورت گیرد.