کاربرد و هدف از آزمایش مغز استخوان
- تشخیص یک بیماری یا شرایطی که مغز استخوان و سلول‌های خونی را درگیر می‌سازند.
- تعیین مرحله یا پیشرفت بیماری
- بررسی سطوح آهن و متابولیسم
- پیگیری روند درمان بیماری
- کم‌خونی
- اختلالات مغز استخوان مانند سندرم میلودیسپلاستیک و میلوفیبروز
- شرایطی که تعداد گلبولهای خون بیش از اندازه کم یا زیاد باشند مانند لکوپنی، لکوسیتوز، ترومبوسیتوپنی،ترومبوسیتوز، پان‌سیتوپنی و پلی‌سیتمی.
- سرطان‌های خون یا مغز استخوان شامل لوسمی، لنفوما و مولتیپل میلوما
- سرطان‌هایی که از نواحی دیگر گسترش یافته‌اند مانند سرطان پستان (سینه) به مغز استخوان
- هموکروماتوز
- عفونت‌ها
- بعضی بیماری های متابولیک یا مادرزادی استخوان
آزمایش مغز استخوان چگونه انجام می شود؟
- در آسپیراسیون مغز استخوان، پزشک از یک سوزن برای برداشت نمونه‌ای از بخش مایع استفاده می‌کند.
- در بیوپسی مغز استخوان، یک سوزن بزرگتر برای گرفتن نمونه از بخش جامد استفاده می‌شود.
- بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان اغلب همزمان انجام می‌شود و بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان در مجموع آزمایش مغز استخوان نامیده می‌شود.
آزمایش مغز استخوان چه چیزی را نشان می دهد؟
آزمایش مغز استخوان آزمایشی است که نشان میدهد آیا مغز استخوان شما سالم است و مقدار کافی سلول‌های خونی می‌سازد یا خیر.
پزشک‌ها آزمایش مغز استخوان را برای تشخیص و پیگیری بیماریهای خون و مغز استخوان مانند برخی سرطان‌ها به کار می‌برند و درصورتی که آزمایشات خون مانند شمارش گلبول‌ها غیر طبیعی باشد یا اطلاعات کافی در مورد مشکل شما ارائه ندهد، دستور انجام آزمایش مغز استخوان دهد. ارزیابی مغز استخوان یک تصویر دقیق از انواع، مقدار و وضعیت تشکیل سلول‌های خونی ارائه میدهد.
آیا آزمایش مغز استخوان درد دارد؟
به علت دردناك بودن آزمايش نمونه برداري از داروي بيهوشي استفاده مي شود،كه مي تواند به صورت بي حسي موضعي باشد. در اين زمان شما در حالت هوشياري كامل آزمايش نمونه برداري را انجام مي دهيد و در صورت احساس درد، داروي آرامبخش از طريق وريد به شما تزريق مي شود. براي نمونه برداري محل انجام آزمايش مشخص و با الكل ضد عفوني مي شود. براي نمونه برداري از بافت جامد از بالاي استخوان لگن خاصره (تاج خاصره خلفی) استفاده مي شود و براي جمع آوري نمونه از بافت مايع از استخوان سينه يا كشاله ران استفاده مي شود براي كودكان و نوزادان از استخوان زير زانوي پا نمونه برداري انجام مي شود. براي انجام آزمايش از بيمار خواسته مي شود كه روي شكم يا پهلو دراز كشيده و همه بدن جز محل آزمايش با پارچه پوشيده مي شود.
تفسیر آزمایش مغز استخوان(جواب آزمایش مغز استخوان)
- MCHC : غلظت متوسط هموگلوبین
- WBC : شمارش گلبول های سفید
- RBC : شمارش گلبول های قرمز
- HB : همو گلوبین
- HC : هماتوکریت (درصد گلبول های قرمز در خون)
- HCV : حجم متوسط گلبول های قرمز
- HCH : مقدار متوسط همو گلوبین در گلبول های قرمز
- R.D.W : ضریب تغییرات اندازه گیری گلبول های قرمز
- PLT : شمارش پلاکت ها
- PTE : درصد پلاکت ها
- MPV : حجم متوسط پلاکت ها
- MCH : وزن متوسط هموگلوبین
- MCV : حجم متوسط هموگلوبین
- M/E : نسبت سلول های زاینده گلبول سفید به قرمز
- RDW : پهنای گلبول قرمز در منحنی
- PBS : مخفف و مختصر شده برای peripheral blood smear می باشد که منظور از آن مشاهده اسمیر خون محیطی است . و گزارش اشکال غیر طبیعی و اندازه های غیر طبیعی از گلبولهای سرخ خون محیطی است.
- Diff : مخفف و مختصر شده differential است که منظور از آن تعیین درصد گلبولهای سفید خون به صورت چشمی است .در این آزمایش تعداد 100تا 200 عدد گلبول سفید بطور چشمی شمارش می شود و در صد عدد انواع مختلف سلول های سفید خون گزارش میگردد.عمدتا در عفونتهای میکروبی نوتروفیل ها درصد بالایی پیدا میکنند و در عفونتهای ویروسی عمدتا درصد لنفوسیتها افزایش پیدا می کند.
- G6PD : مخفف و مختصر شده برای glucose 6 phosphate dehydrogenase است که یک نوع آنزیم درون سلولی است که در گلبولهای سرخ هم یافت می شود این آنزیم در گلبولهای سرخ یک آنزیم کلیدی جهت حفظ غشای گلبولهای سرخ محسوب می شود چنانچه این انزیم کمبود و یا نایاب باشد همولیز گلبولهای سرخ خود بخود رخ میدهد و فرد دچار انمی ناشی از همولیز خواهد شد.
- AST: مخفف و مختصر شده ASPARTATAE TRANSAMINASE است . که یک آنزیم بوده و در بدن در بافتهای مختلف وجود دارد به عنوان مثال این انزیم در کبد ، قلب ، گلبولهای سرخ و .. وجود دارد. بالا بودن این انزیم در مقادیر غیر طبیعی نشانگر حضور بیماری در فرد است مانند همولیز درون عروقی ، آسیبهای کبدی ناشی از هپاتیت و یا کبد چرب ، آسیبهای قلبی.
- ALT : مخفف و مختصر شده ALANINE TRANSAMINASE است مانند AST یک آنزیم محسوب می شود که در همان بافتهایی که AST وجود دارد این آنزیم نیز حضور دارد و مقادیر بالای این انزیم مرتبط است با همان بیماری های که در مورد AST بیان شد.
- PRO : مخفف و مختصر شده PROTEIN است . این تست جهت اندازه گیری کل پروتئین های سرمی بکار گرفته می شود . از آنجایی که در سرم تعداد متنوعی پروتئین وجود دارد و هر کدام مرتبط با بیماریهای خاصی است لذا جهت تعیین نوع پروتئین مذکور میبایست تست دیگری به نام پروتئین الکتروفورز انجام گردد تا مشخص گردد که افزایش یا کاهش مربوط به کدام نوع پروتئین سرمی است.
- MCH : مخفف و مختصر شده MEAN CORPOSCULAR OF HEMOGLOBIN است و بیانگر میزان متوسط هموگلوبین در هر سلول است. براساس واحد پیکوگرم بیان می شود.
- MCHC : مخفف و مختصر شده برای MEAN CORPUSCULAR HEMOGLOBIN CONCENTRATION است و بیانگر میزان غلظت متوسط هموگلوبین در سلول قرمز است. این اندکس گلبول سرخ با میزان رنگدانه هموگلوبین مرتبط است و به اصطلاح گلبول سرخ را هایپرکروم و یا هیپوکروم می گویند.
- RDW : مخفف و مختصر شده برای RED BLOOD CELL DISTRIBUTION WIDTH است. اندازه این عبارت نشاندهنده میزان یکنواختی و یا عدم یکنواختی اندازه گلبولهای سرخ خون است. که هر چه این عدد کمتر باشد به معنی آنست که گلبولهای سرخ خون یکدست تر است از نظر اندازه و برعکس اگر این عدد بزرگتر باشد نشانه عدم یک دست بودن گلبولهای سرخ خون است و مرتبط با بعضی بیماری ها ست. برای شک به آنیزوسایتوزیس و پویکیلوسایتوزیس می توانید به سراغ این اندکس گلبول سرخ بروید.
- Lym : مخفف و مختصر شده برای کلمه LYMPHOCYTE است که از نظر تعداد از گلبولهای سفید مهم خون می باشد و کاهش یا افزایش در میزان این سلول خونی هم مرتبط با بیماری های غالبا ویروسی است اگرچه با بیماری های دیگری نیز مرتبط است.
- NEU : مخفف و مختصر شده برای کلمه NEUTROPHIL است که از دیگر گلبولهای سفید مهم خون است و افزایش و کاهش در تعداد آن مرتبط با بیماری های غالبا عفونی و باکتریایی می باشد اگرچه با بیماریهای دیگری نیز ارتباط دارد.
- CBC : مخفف CELL BLOOD COUNT است و اشاره به شمارش و اندازه گیری تمام مقادیر قابل اندازه گیری و قابل محاسبه خون دارد . که شامل WBC – RBC – HCT-HGB-PLT-MCH-MCV-MCHC-MPV-RDW-…… می شود .
- HGB : مخفف HEMOGLOBIN است و منظور از آن میزان رنگدانه خون انسان است که مقدار آن در خون نشاندهنده کم خونی یا پرخونی و یا طبیعی بودن خون فرد است .
PLT: مخفف PLATELET بوده و به تعداد سلول هایی به نام پلاکت در خون اشاره دارد. این سلول های در انعقاد خون نقش دارند و تعداد آنها مرتبط با بیماریهای انعقادی خون می باشد. - HCT : مخفف HEMATOCRIT می باشد و بیانگر نسبت حجم سلولی خون و بخش مایع خون می باشد.
- MCV : مخفف MEAN CORPUSCULAR VOLUME است و به میانگین حجم گلبولهای سرخ خون اشاره دارد.
آزمايش نمونه برداري از بافت مايع (آسپيراسيون)
ابتدا آزمايش نمونه برداري از بخش مايع مغز استخوان توسط پزشك انجام مي شود . براي اين آزمايش يك برش كوچك در محل ورود سوزن داده مي شود و يك سوزن تو خالي وارد مغز استخوان مي شود و زماني كه مايع از استخوان به سرنگ وارد مي شود مختصر دردي همراه با سوزش حس مي شود. براي انجام نمونه برداري گروه مراقبت و بهداشت حضور دارند تا در صورت بروز اشكال و ميزان نمونه خارج شده از بافت اطمينان داشته باشند و در صورت نياز تکرار مجدد آزمایش را بر عهده دارند.
کار های قبل از انجام آزمایش مغز استخوان
ضربان قلب و فشار شما کنترل می شود. بسته به شرایط بیمار و روحیه ی او، انواعی از بی هوشی به تشخیص پزشک تجویز می شود که در بیشتر موارد از بی حسی موضعی استفاده می شود. در صورت اضطراب شدید بیمار، آرامش بخش وریدی تجویز می شود.
مراقبت های بعد از آزمایش مغز استخوان
مهم: حمام رفتن تا 24ساعت بعد از انجام این آزمایش ممنوع است.
بعد از انجام آزمايش، به منظور به حداقل رساندن خطر خونريزي، يك پانسمان فشاري بزرگ روي محل نمونه برداري قرار داده مي شود. لازم است بیمار لااقل 15 دقيقه به پشت دراز کشد تا وزن وی روي محل نمونه برداري فشار وارد کند. سپس اگر خونريزي وجود نداشت، مي تواند از جا برخاسته و مرخص شود .بعد از زمان طي شده محل بانداژ را مي توانيد مرطوب كنيد. اگرموضوع دچار خونریزی شد و با فشار دست نيز اين خونریزی متوقف نشد، با پزشك در میان بگذارید.
در صورت مشاهده هريك از موارد زير نيز با پزشك خود مراتب را در ميان بگذاريد:
- در صورت مشاهده درد و ناراحتي شديد
- محل آزمايش دچار تورم شود.
- تب شديد و مزمن
- مشاهده تغيير رنگ و قرمزي محل آزمايش
عوارض آزمایش مغز استخوان
درکل انجام این آزمایش بی خطر است اما در مواردی ممکن است باعث:
- عفونت، به خصوص در افراد با ضعف سیستم ایمنی.
- ناراحتی طولانی‌مدت در محل بیوپسی.
- نفوذ به داخل جناغ سینه در طول آسپیراسیون ممکن است سبب مشکلات قلبی یا ریوی شود.
- عوارض مرتبط به آرامبخش‌ها مانند واکنش آلرژیک، تهوع یا نامنظم بودن ضربان قلب.
- احتمال خونريزي شديد به علت كمي پلاكت خون در بعضی افراد ایجاد شود.
دیدگاه ها