آیا روان درمانی غیرحضوری در دوران کرونا مؤثر است؟ (بررسی علمی)

با شیوع بیماری کرونا بسیاری از روانشناسان و روان پزشکان به مشاوره‌ی غیرحضوری روی آورده‌اند. برخی از مشاوران برای همه‌ی بیماران خدمات حضوری را متوقف کرده‌اند، برخی هم بسته به شرایط بیمارانشان، روش حضوری یا غیرحضوری را پی گرفته‌اند. با توجه به اینکه آینده‌ی شیوع ویروس کرونا مشخص نیست و احتمالاً باید برای مدتی طولانی زمان‌های خارج از خانه را به حداقل برسانیم، خوب است که در مورد مشاوره غیرحضوری بدانیم. در این مقاله می‌خواهیم ببینیم روان درمانی غیرحضوری چقدر مؤثر است و چگونه می‌تواند در دوران کرونا به ما کمک کند

فاصله گذاری اجتماعی و جلسات مشاوره

یکی از بهترین راهکارها برای کنترل شیوع ویروس کرونا در ایران و سایر کشورهای دنیا، طرح ویژه‌ای است که «فاصله گذاری اجتماعی» نامیده می‌شود. این طرح قوانین مشخصی دارد که بسته به شرایط تغییر می‌کنند. مثلاً در فروردین امسال، کسب‌وکارها پرخطر و مراکز خرید تعطیل شدند. هنوز هم بندهایی از طرح فاصله گذاری اجتماعی در جریان است و احتمالاً تا مدت طولانی در جریان بماند؛ مواردی مثل رعایت فاصله‌ی ۴ متری با دیگران، زدن ماسک یا دوری از مکان‌های عمومی تا حد امکان.

تا جایی که در قوانین فاصله گذاری اجتماعی آمده، هیچ کدام از سازمان‌های معتبر قانون گذاری سلامت در دنیا محدودیتی برای جلسات روان درمانی و مشاوره قائل نشده‌اند. شرایط کلینیک‌های روان درمانی و مطب روان درمانگران به نحوی است که اولاً اتاق انتظار هیچ‌وقت شلوغ نیست و دوماً مشاوره معمولاً به شکل یک به یک انجام مي‌شود. برای همین خطر انتقال بیماری پایین است.

با این حال بیشتر روان درمانگران و مشاوران خدمات غیرحضوری و آنلاین را جایگزین خدمات حضوری کرده‌اند که البته منطقی به نظر می‌رسد. بالاخره «جدی گرفتن بهتر از کرونا گرفتن است»

روان درمانی یا مشاوره غیرحضوری چیست؟

روان درمانی غیرحضوری یعنی مشاوره از طریق وسایل ارتباطی مختلف مانند:

• شبکه‌های اجتماعی و پیامرسان‌ها
• تماس تلفنی از طریق خطوط تلفن یا اینترنت
• تماس تصویری یا ویدیو کنفرانس
• اپلیکیشن‌های اختصاصی دوراپزشکی یا تله مدیسن
• تقریباً تمامی راه‌های ارتباطی از راه دور با گوشی‌های تلفن همراه هوشمند در دسترس هستند. برای برخی می‌توان از کامپیوتر یا لپ تاپ هم استفاده کرد

تاریخچه روان درمانی غیرحضوری

مشاوره غیرحضوری چیز جدیدی نیست. حتی زیگموند فروید (پدر علم روانشناسی) برای ارتباط با بیمارانش از نامه نگاری استفاده‌ی زیادی می‌کرد. از سال ۱۹۸۲ اولین سامانه‌های مشاوره غیرحضوری در کشور آمریکا راه اندازی شدند و تقریباً ۳۰ سال است که روان درمانی آنلاین از سوی انجمن روانشناسی آمریکا به رسمیت شناخته می‌شود. با رشد خدمات مشاوره آنلاین و سامانه‌های سلامت روان بالاخره در سال ۱۹۹۲  انجمن بین‌المللی سلامت روان آنلاین نیز تاسیس شد.

روان درمانی غیرحضوری چقدر مؤثر است؟

مشاوره آنلاین و غیرحضوری دشواری‌های خاص خودش را دارد ولی اکثریت بیمارانی که از این روش استفاده می‌کنند، می‌گویند که راضی هستند و روان درمانی غیرحضوری بسیار مؤثر است. در مورد این موضوع پژوهش‌هایی هم انجام شده است. نتایج یک مطالعه‌ی مروری که در مجله علمی معتبر «World Journal of Psychiatry» چاپ شد، نشان داد که میزان رضایت بیماران از سامانه‌های مشاوره‌ی آنلاین (به صورت تماس تصویری) بسیار بالا است.

مطالعات علمی دیگر نشان می‌دهند که مشاوره و روان درمانی غیرحضوری در درمان اختلالات و بیماری‌های مختلفی مؤثر هستند و واقعاً جواب می‌دهند. این خبر خیلی خوبی است. هم برای کسانی که در دوران کرونایی نمی‌توانند یا نمی‌خواهشند از منزل خارج شوند و هم برای کسانی که مناطق محروم کشور زندگی می‌کنند و دسترسی مناسبی به خدمات مشاوره و سلامت روان ندارند. 

در پژوهشی محققان دریافتند که روان درمانی غیرحضوری با استفاده از تکنیک «درمان شناختی رفتاری یا CBT» به همراه دارو درمانی و درمان‌های کلینیکی برای درمان افسردگی، اضطراب و بیماری‌های مرتبط با اختلالات احساسی مؤثر است. شما میتوانید با مشاوره آنلاین و نوبت دهی آنلاین داکتاپ از بهترین روانشناسان تهران و ایران برای روانکاوی بهره ببرید.  در برخی از موارد مشاهده شد که روان درمان در بیماران دریافت‌کننده‌ی روان درمانی آنلاین از بیماران دریافت‌کننده‌ی روان درمانی سنتی و حضوری مؤثرتر بود.

روان درمانی شناختی رفتاری یکی از تکنیک‌های روان درمانی است که مطالعات بسیاری رویش انجام شده است. نتایج این پژوهش‌ها نشان داده که CBT روشی مؤثر برای درمان انواع اختلالات روانی از جمله افسردگی، اضطراب، اختلال استرس بعد از حادثه (PTSD)، اختلالات تغذیه‌ای و سوء مصرف مواد مخدر است. روان درمانی شناختی رفتاری یا CBT می‌تواند به ما کمک کند که افکار و رفتار منفی خود را شناسایی و تغییر دهیم.

در پژوهشی در سال ۲۰۱۵ مشاهده شد که روان درمانی شناختی رفتاری غیرحضوری از طریق اینترنت می‌تواند به اندازه‌ی CBT حضوری برای درمان اختلالات اضطرابی مؤثر باشد. مقاله‌ای مروری در سال ۲۰۱۷ نیز نشان داد که روان درمانی شناختی رفتاری آنلاین، شیوه‌ای اقتصادی و مؤثر برای درمان اختلالات روانی مختلف است.

با همه‌ی این تفاسیر باید بدانیم اینطور نیست که روان درمانی و مشاوره غیرحضوری در همه‌ی شرایط مؤثر و مناسب باشد. ولی زمان‌هایی هست که همه‌ی ما ترجیح می‌دهیم از خدمات غیرحضوری استفاده کنیم. مثلاً در مواقعی که مطرح کردن یک موضوع به شکل حضوری برایمان دشوار است و خجالت می‌کشیم. یا افرادی که دچار نقص سیستم ایمنی هستند و می‌خواهند در دروان کرونا از خدمات مشاوره و روان درمانی بهره ببرند.

مزایا و معایب خدمات مشاوره و روان درمانی آنلاین از فرد به فرد متفاوت‌اند و باید با توجه به وضعیت شخصی، شرایط را سبک و سنگین کنید تا ببینید این خدمات برای شما مفیدند یا نه. یکی از بهترین مزایای مشاوره آنلاین راحتی است و یکی از مهم‌ترین معایبش عدم پشتیبانی بیمه از این خدمات و مسائل مرتبط با تکنولوژی (مثل مشکلات دسترسی به اینترنت یا امنیت حریم خصوصی) است.  

مشاوره برای مقابله با اضطراب در دوران کرونا

در دوران پراضطرابی هستیم و شاید بیشترمان به مشاوره و روان درمانی نیاز داشته باشیم. بحران‌های مختلف باعث شیوع اختلالات اضطرابی در جامعه می‌شوند. اختلالاتی که آزاردهنده هستند و می‌توانند شما را از فعالیت‌های روزانه بازدارند. در این دوران کرونایی و قرنطینه خانگی، استفاده از روان درمانی و مشاوره غیرحضوری برای درمان مشکلات اضطرابی می‌تواند مفید و مؤثر باشد. 

برای دریافت مشاوره راه‌های زیادی هست که چند مورد را در ادامه ذکر کرده‌ایم:

• استفاده از سامانه داکتاپ (doctop.com) و پیدا کردن بهترین مشاوران روانشناس و روانپزشک 
• استفاده از سامانه‌های مشاوره آنلاین یا خدمات دوراپزشکی 
• مشاوره رایگان با سامانه تلفنی ۴۰۳۰
• مشاوره رایگان با مرکز سلامت روان رویین (جهاد دانشگاهی شهید بهشتی) با شماره تماس ۴۵۲۹۸
• مشاوره با یکی از مشاورین گروه مجد (شماره‌های تماس)
• مشاوره آنلاین برای همه مناسب نیست

با وجود اینکه مطالعات علمی نشان می‌دهند مشاوره و روان درمانی آنلاین روش‌های موثری هستند، به این معنی نیست که همه می‌توانند از این خدمات استفاده کنند. شکل‌های وخیم اختلالات روانی،  اعتیاد به مواد مخدر و اختلالات روان پریشی مثل افسردگی شدید و اسکیزوفرنی به درمان‌هایی نیاز دارند که از طریق روش‌های غیرحضوری قابل ارائه نیست.

اگر شما یا یکی از عزیزان‌تان به مشاوره و روان درمانی حضوری نیاز دارد، می‌توانید از طریق سامانه داکتاپ نزدیک‌ترین روانپزشکان و روانشناسان به محل زندگی خود را شناسایی کنید. در صفحه شخصی پزشک در سامانه داکتاپ، راه‌های ارتباطی، آدرس سایت و شبکه‌های اجتماعی و همچنین امکان پرسش از پزشک وجود دارند.