بیش فعالی چیست
اختلال کم‌توجهی بیش فعالی (ADHD) یک اختلال پیچیده‌ی رشدی عصبی است که می‌تواند بر دستاوردهای تحصیلی و ارتباطات اجتماعی کودکان تاثیر منفی بگذارد. علایم بیش فعالی متنوع هستند و گاهی اوقات تشخیص این اختلال را برای متخصصین بسیار دشوار می‌کند.
تقریباً هر کودکی تعدادی از علائم بیش فعالی را دارد. برای این که بتوان این اختلال را در کودک تشخیص دارد، پزشکان متخصص روانشناسی از چندین راه معتبر استفاده می‌کنند و علایم را بررسی می‌کنند. به طور کلی اختلال بیش فعالی تا قبل از سنین نوجوانی تشخیص داده می‌شود و حدود سن تشخیص برای بیش فعالی با درجه‌ی متوسط، ۷ سالگی است.
اختلال کم‌توجهی بیش فعالی در بزرگسالان هم مشاهده می‌شود و علایم متفاوتی با بیش فعالی در کودکان دارد. از آوردن علایم ADHD در بزرگسالان در این مقاله خودداری کرده‌ایم، چون در حوصله‌ی بحث نمی‌گنجد.
۱۴ علامت شایع بیش فعالی در کودکان
-
رفتار خودمحور
یکی از شایع‌ترین علایم مربوط به اختلال کم‌توجهی بیش فعالی حالتی است که به نظر می‌رسد فرد توجهی به علایق، نظرات و نیازهای دیگران ندارد. این رفتار خودمحور می‌تواند باعث ۲ علامت دیگر شود: 1. دویدن میان فعالیت و حرف دیگران و 2. مشکل در انتظار برای رسیدن نوبتشان -
دویدن میان کار دیگران
اختلال کم‌توجهی بیش فعالی ممکن است باعث شود که کودک مبتلا به ناگه میان صحبت، فعالیت یا بازی دیگران بپرد. این کار می‌تواند برای او مشکلاتی ایجاد کند. مثلاً دیگران بگویند او بی‌تربیت است یا دوستانش در بازی‌های آینده او را شریک نکنند.
-
مشکل در رعایت نوبت
کودکان بیش فعال معمولاً در انتظار برای رسیدن نوبت بهشان مشکل دارند. این مشکل در فعالیت‌های کلاسی یا بازی‌ها به خوبی مشاهده می‌شود. -
واکنش‌های شدید احساسی
یکی از ویژگی‌های کودکان بیش فعال این است که نمی‌توانند به شکل مناسب و در زمان درست احساسات خود را تخلیه کنند. برای همین ممکن است در زمان نامناسبی دچار انفجار احساسی شوند. مثلاً به یک مرتبه وسط کلاس درس بر سر بغل دستی خود داد و فریاد به راه بیندازند.
کودکان کوچکتر (به ویژه در سنین ۱۲ تا ۱۸ ماهگی) رفتاری را از خود نشان می‌دهند که اصطلاحاً تنتروم (Tantrum) نامیده می‌شود. تنتروم را در فارسی «قشقرق» ترجمه کرده‌اند. چون در این سنین کودکان هنوز نمی‌توانند خوب حرف بزنند، وقتی در رسیدن به خواسته‌ی خود ناتوان باشند، قشقرق به راه می‌اندازند. تنتروم معمولاً شامل رفتارهایی مانند جیغ زدن، پا کوبیدن، لگد زدن، پرتاب اشیاء و رفتارهایی از این قبیل است. -
در یک جا بند نمی‌شوند
کودکان دچار بیش فعالی نمی‌توانند ثابت بمانند یا در جایی بی‌حرکت بنشینند. ممکن است همش بخواهند بلند شوند و در اطراف بدوند و اگر مجبورشان کنید که بنشینند مدام پای خودشان را تکان دهند، با صندلی خود بازی کنند یا چیزی را تکان بدهند. معمولاً هم به یکی از این موارد بسنده نمی‌کنند و چند تا را به ترتیب انجام می‌دهند. -
نمی‌توانند در سکوت بازی کنند
کودک بیش فعال نمی‌تواند در سکوت بازی کند و از شرکت در فعالیت‌هایی که نیاز به سکوت دارند، ناتوان است. مثلاً بازی فکری حوصله‌شان را سر می‌برد. -
کارهای ناتمام
کودک دچار ADHD شاید به چیزهای زیادی علاقه نشان دهد ولی مدام از این شاخه به آن شاخه می‌پرد. او در شروع کردن فعالیت‌های مختلف استاد است ولی در به پایان رساندنشان ناتوان. برای مثال بلافاصله بعد رسیدن به خانه مدرسه، شروع به انجام تکالیف می‌کند ولی چند دقیقه بعد آن را کنار می‌گذارد و به بازی کامپیوتری مشغول می‌شود. چند دقیقه بازی می‌کند و به سراغ کار دیگری می‌رود و این ماجرا ادامه پیدا می‌کند. یعنی کودک بیش فعال ممکن است برای انجام وظایف خود رغبت و علاقه نشان دهد (وظایفی مثل تکالیف مدرسه و جمع کردن اتاق) ولی وظایف را نیمه کاره رها می‌کند.
-
عدم تمرکز
کودکان بیش فعال معمولاً نمی‌توانند روی موضوعات مختلف تمرکز کنند. در حدی که اگر حتی به طور مستقیم در چشم‌هایشان نگاه کنید و با آن‌ها صحبت کنید، باز هم ممکن است حواسشان در بین صحبت شما پرت شود و به چیزهای دیگر فکر کنند. کودک بیش فعال ادعا می‌کند که شنیده شما چه گفتید ولی وقتی از او بخواهید که حرفتان را تکرار کند، قادر به انجام این کار نخواهد بود. -
دوری از فعالیت‌هایی که به تلاش‌های فکری نیاز دارند
به خاطر این که کودک در تمرکز کردن ناتوان است، از کارهایی که نیاز به تلاش‌های فکری طولانی مدت دارد، دوری می‌کند. مثلاً توجه کردن به معلم زمانی که درس می‌دهد یا انجام تکالیف ریاضی برایشان بسیار دشوار خواهد بود و از این موارد فرار می‌کنند. -
اشتباهات غیر عمدی
اگر کودک بیش فعال باشد، در دنبال کردن دستورالعمل‌هایی که نیاز به برنامه ریزی یا پیروی از یک روال مشخص دارند، به مشکل بر می‌خورد. کودک اشتباهاتی از سر بی‌توجهی مرتکب می شود که معمولاً ناشی از هوش کم یا تنبلی او نیستند. صرفاً کودک در پیروی کردن از دستورالعمل‌ها دچار چالش است. -
رویاپردازی
کودکان بیش فعال همیشه در حال دویدن و فریاد زدن نیستند. یکی از نشانه‌های شایع بیش فعالی این است که کودک آرام‌تر و ساکت‌تر از سایر کودکان به نظر می‌رسد. او کمتر در فعالیت‌های مختلف شرکت می‌کند و بیشتر در حال خیال پردازی و رویاپردازی است. در این حالت ممکن است کودک برای مدت طولانی به جایی خیره شود و نسبت به اتفاقاتی که در اطراف او در جریان است، بی‌توجه باشد. -
مشکل در حفظ نظم و ترتیب
اگر کودک بیش فعال باشد، حساب و کتاب کارها از دستش در می‌رود. یعنی حواسش نیست که کدام کارها را انجام داده، کدام کارها را ناقص انجام داده و کدام کارها را باید زودتر انجام دهد. این یکی دیگر از دلایلی است که کودکان بیش فعال در مدرسه به مشکل برمی‌خورند. کودک نمی‌تواند تکالیف مدرسه، پروژه‌ها و دیگر وظایف را طوری تنظیم کنند که در موعد مقرر آن‌ها را انجام دهد. مثلاً ممکن است به جای انجام دادن تکلیفی که موعدش فرداست، اول تکلیف هفته بعد را به اتمام برساند. -
فراموش کاری
کودکان بیش فعال ممکن است در انجام وظایف و کارها فراموش کار باشند. همچنین در نگهداری از وسایلشان مهارت کمی دارند و مدام چیزهای مختلف (مثل اسباب بازی یا لوازم تحریر) را گم می‌کنند. -
وجود علایم در شرایط مختلف
یکی از نشانه‌های بیش فعالی این است که کودک علائم ذکر شده را در شرایط مختلف نشان می‌دهد. مثلاً هم در منزل عدم تمرکز دارد و هم در مدرسه. اگر عدم تمرکز فقط در مدرسه اتفاق می‌افتد و کودک در خانه تمرکز خوبی روی کارها دارد، بعید است مشکل او بیش فعالی باشد.
با خواندن موارد بالا شاید این سوال در ذهن شما تداعی شده باشد : آیا کودک شما به روان درمانی نیاز دارد؟
حرف آخر
تمام کودکان در مقطعی از زندگی خود ممکن است علایم بیش فعالی را داشته باشند. مواردی مثل غرق شدن در فکر و خیال، یک جا بند نشدن یا مدام بین صحبت دیگران پریدن، رفتارهای شایعی در بین کودکان هستند.
اگر توصیفات زیر در مورد کودک شما صدق می‌کند، نگران اختلال کم توجهی بیش فعالی باشید:
- اگر تعداد زیادی از علایم را مدام مشاهده می‌کنید
- اگر رفتار کودک بر وضعیت تحصیلی او و روابطش با هم‌سن و سالان تاثیر منفی گذاشته است
در آخر باید بگوییم که اختلال کم توجهی بیش فعالی قابل درمان است و گزینه‌های درمانی مناسبی برایش وجود دارد. برنامه درمانی مناسب را پزشکان متخصص روانشناسی، پس از شناخت کامل و با همفکری شما، برای کودک تعیین خواهد کرد.
با خواندن این مقاله ممکن است نیاز به مراجعه روانشناس یا روانپزشک را احساس کرده باشید اما فرق روانشناس، روانکاو و روانپزشک چیست؟
دیدگاه ها