دیابت بی مزه چیست ؟

دیابت بی‌مزه (Diabetes Insipidus) یک اختلال هورمونی است که ناشی از فقدان یا کمبود ترشح  یک هورمون از غده هیپوفیز، به نام هورمون ضد ادراری ایجاد می‌شود. این کمبود می‌تواند به علل زیر ایجاد شود:
تومور هیپوفیز، صدمه به سر که منجر به آسیب رسیدن هیپوفیز شود، سایر تومورهای مغزی که به هیپوفیز فشار وارد کنند، عفونت های مغزی مثل آنسفالیت یا مننژیت که یکی از عوارض شایع پس از جراحی هیپوفیز میباشد، خونریزی درون جمجمه، آنوریسم (بیرون زدن دیواره رگ‌ها)

هورمون ضد ادراری یا همان آنتی دیورتیک هورمون (ADH) در هیپوتالاموس (یک غده کوچک در پایه مغز) ساخته میشود و در هیپوفیز ذخیره می‌شود و سپس به جریان خون منتقل می شود. این هورمون باعث بازجذب آب از کلیه‌ها شده و از دفع بی رویه آب جلوگیری می‌کند. به طور معمول، هورمون ضد دیویدی، خروجی ادرار کلیه را کنترل می کند. دیابت بی مزه  باعث تشنگی زیاد و باعث تولید بیش از حد ادرار بسیار رقیق شده  و بی رنگ می شود. از عوامل اصلی این بیماری پرنوشی و پرادراری برای مدتی طولانی است و هر گاه این عوامل را مشاهده کردید، حتما با یک پزشک متخصص در این حوزه صحبت کنید.

تفاوت دیابت بی مزه با دیابت شیرین

دیابت بی مزه را نباید با دیابت شیرین اشتباه گرفت. دیابت شیرین به دلیل مقاومت به انسولین یا کمبود انسولین رخ می دهد و باعث بالا رفتن قند خون می‌شود. ولی دیابت بی‌مزه ناشی از تولید غیرطبیعی هورمونی در مغز است(هورمون ضد ادراری ADH) که برای جلوگیری از تولید ادرار بیش از حد توسط کلیه‌ها و در نتیجه حفظ آب بدن آزاد می‌شود. دیابت شیرین نیز بسیار شایع‌تر از نوع بی‌مزه است.

همچنین بخوانید : دیابت شیرین یا مرض قند خون چیست و چگونه درمان می‌گردد؟

علایم دیابت بی مزه

علائم دیابت بی‌مزه شامل خشکی دست‌ها، یبوست و پرنوشی ، تشنگی زیاد و تشکیل حجم بالایی از ادرارمی‌باشد. که گاهی حجم این ادرار به 20 لیتر در شبانه روز می باشد. اگر آب در دسترس نباشد ،بیماران به شدت تشنه شده و دچار ناراحتی می‌شوند و نهایتا بدلیل کاهش حجم مایع خارج سلولی، به کما میروند.

همچنین علائم دیابت بی مزه در کودکان به شرح زیر است :

• گریه کردن یا بهانه‌گیری بدون علت خاص
• خیس بودن غیرمعمولی پوشک بچه
• تب، استفراغ یا اسهال
• پوست خشک با اندام‌های انتهایی سرد
• تأخیر رشد
• کاهش وزن 

تشخیص دیابت بی مزه

برای تشخیص دیابت بی‌مزه چند راه وجود دارد:

1. آزمایش‌های خون برای بررسی عملکرد غده هیپوفیز
2. آنالیز و بررسی نمونه های ادرار
3. آزمایش محرومیت از آب، که به علت بررسی عملکرد کلیه ها انجام می شود و در اثر آن  حجم ادرار، افزایش و اسمولالیته آن کاهش پیدا می کند.

دیابت بی مزه و انواع آن

• دیابت بی مزه نفروژنیک :
  اگر کلیه‌های شما به وازوپرسین پاسخ ندهد و مایعات زیادی را از جریان خون شما بگیرند یا به عبارتی بدن به مقدار کافی هورمون ضد ادراری تولید بکند اما کلیه نتواند به آن پاسخ بدهد
• دیابت بی مزه نوروژنیک (دیابت بی مزه مرکزی) :
  علت آن عدم تولید هورمون وازوپرسین در مغز می باشد.
• دیابت بی مزه بارداری:
  در هنگام بارداری، جفت هورمونی تولید می‌کند که باعث شکسته شدن هورمون ضد ادراری  می شود.
• دیابت بی مزه دیپسوژنیک ( پلی دیپسی اولیه) :
  به خاطر مشکلی در عملکرد تشنگی بروز می‌کنند.

درمان دیابت بی مزه در کودکان

درمان دیابت بی مزه در موارد خفیف و جزیی بیماری ضروری نیست. در موارد شدیدتر، از وازوپرسین به شکل تزریق عضلانی و یا اسپری نازال یا اسپری های بینی استفاده می شود. دیابت بی مزه درمان قطعی نداشته و بیمار باید درمان و مراقب را تا آخر عمر انجام دهد؛ اما می‌توان با معالجه، تشنگی ناشی از آن را برطرف کرد و به کاهش تشکیل ادرار کمک نمود. بعد از اینکه مشخص شد که به دیابت بی‌مزه ابتلا هستید، باید مطمئن شوید که آب کافی به بدن‌تان می‌رسد و همچنین باید مصرف مایعات را افزایش دهید.

• دیابت بی مزه مرکزی :
  از آنجا که علت این نوع دیابت بی مزه ، فقدان هورمون آنتی دیورتیک (ADH) است معمولا این نوع دیابت به کمک هورمون ساختگی که دسموپرسین (DDAVP، مینیرین و اسامی دیگر) نامیده می‌شود، تحت درمان قرار می‌گیرد. این دارو جایگزین هورمون ضد ادراری (ADH) از بین رفته شده و تشکیل ادرار را کاهش می‌دهد. می توان از دسموپرسین به صورت افشانه بینی ، به شکل قرص خوراکی یا به صورت تزریق استفاده کرد.
• دیابت بی مزه نفروژنیک :
  این بیماری به این علت ایجاد می شود که کلیه ها به درستی نسبت به ADH عکس العمل نشان نمی دهند و به این جهت دسموپرسین گزینه درمانی به شمار نمی رود. درمان با داروی هیدروکلروتیازید (میکروزید) , رژیم غذایی کم چرب و کم نمک ، مصرف آب کافی . با وجود اینکه هیدرو کلروتیازید معمولاً برای افزایش برون ده ادرار مورد استفاده قرار می گیرد اما در بعضی موارد دیابت بی مزه نفروژنیک سبب کاهش برون ده ادرار می گردد.
• پولیدیپسی اولیه :
  علامت اصلی دیابت دیسپوژنیک، کاهش غلظت الکترولیت‌ها است که منجر به بی‌حالی و خستگی مفرط خواهد شد. در حال حاضر هیج راه درمانی برای درمان این نوع از دیابت بی مزه وجود ندارد مگر کاهش مصرف مایعات. اگر این وضعیت مرتبط با بیماری روانی باشد، درمان بیماری روانی ممکن است علائم دیابت بی مزه را کاهش دهد.
• دیابت بی مزه در بارداری :
  فقط در دوران بارداری و بعد از زایمان بروز می‌کند .درمان برای اغلب افرادی که دیابت بی مزه در بارداری دارند، با هورمون ساختگی دسموپرسین صورت می‌گیرد.

این بیماری در اکثر موارد یک شرایط ماندگار است اما نا گفته نماند که در دیابت بی‌مزه مرکزی امکان این که مصرف و دفع مایع متعادل شود و علائم از بین برود وجود دارد