قبل از پروتز دندان با انواع آن آشنا شوید

پروتز دندان چیست؟

به عمل اندام‌سازی در انسان با مواد مصنوعی یا طبیعی پروتز گفته می‌شود. پروتز کردن دندان در زیرشاخه‌ای از دندانپزشکی به نام پروستودانتیکس بررسی می‌شود که به در فارسی دندان‌سازی خوانده می‌شود. دکتر دندان‌ساز که پروستودنتیست نامیده می‌شود، در ابتدا تحصیلات لازم برای دندان‌پزشکی عمومی را فرا گرفته است و سپس دوره‌ای تخصصی برای پروتز کردن دندان‌ها را می گذراند. دندان‌‌سازی روی مراجعه‌کننده‌هایی که دندان‌هایشان را از دست داده‌اند یا دندان‌هایشان، چانه، ساختارها یا بافت‌های دهانشان بدشکل کنار هم قرار گرفته است تمرکز دارد. در این شاخه از دندان‌پزشکی هدف اولیه معمولا دستیابی دوباره به حد مطلوب سلامت و کارکرد دهانی به همراه بهبود زیبایی‌شناسانه است. 

 قبل از مراجعه برای پروتز باید چه کنیم؟

در مواردی که دندان‌پزشک شما را به دکتر دندان‌ساز ارجاع می‌دهد، بهتر است پیش از مراجعه از دندان خود تصویر X-Ray تهیه کنید چرا که در این صورت به پروستودنتیست خود کمک می‌کنید تا مورد شما را بهتر متوجه شود. در جلسات بعد ممکن است نیاز به عکس‌برداری‌های بیشتری شود. معالجه و انجام اعمال لازم روی دندان احتمالا به جلسات بعدی موکول می‌شود چرا که پزشک نیاز دارد تا مورد شما را از زاویه‌های مختلف بررسی کند. قبل از مراجعه به دکتر دندان‌ساز شاید بخواهید به بیمه‌ی خود مراجعه کنید تا از نحوه‌ی پرداخت هزینه‌ها مطمئن شوید. گاها پر کردن حفره‌ها یا روکش کردن آسیب‌ها برای ترمیم مشمول بیمه می‌شوند، اما غالبا اعمال زیبایی به این‌صورت نیستند. شاید مراجعه به دکتر دندان‌ساز در دفعات اول ترسناک به نظر بیاید، اما این که می‌دانید در دستان متخصص مطمئنی قرار دارید ممکن است کمی به شما آرامش خیال دهد.

چه روش‌هایی برای پروتز دندان استفاده می‌شود؟

روکش‌های پورسلین ساده‌ترین و اولیه‌ترین روش برای پروتز دندان و محافظت از آن هستند. این ماده لایه‌ای بسیار نازک از سرامیک است که روی قسمت جلویی دندان کار گذاشته می‌شود. برای کار گذاشتن آن‌ها ابتدا بخشی از مینای دندان را در بخش جلویی آن تراش می‌دهند تا جا برای قرارگیری روکش سرامیکی باز شود. این مقدار بسیار کم است و تاثیر چندانی در کیفیت و سلامت دندان شما ندارد. دلیل انجام این کار برآمده نشدن دندان پس از قرارگیری روکش است. در صورتی که از روکش‌های بلند مدت استفاده کنید روی شکل، رنگ و ظاهر دندان شما تاثیر چشم‌گیری می‌گذارند. حتی در موارد می‌توانند جلوی دیده شدن فاصله‌های کوچکی که بین برخی دندان‌ها وجود دارند را بگیرند.

• پروتز ثابت: وقتی در دندان‌پزشکی حرف از روکش کردن به میان می‌آید منظور معمولا آن روکش‌هایی است که به آن‌ها تاج نیز گفته می‌شود، به این دلیل که دقیقا روی قسمت تاجی‌شکل دندان قرار می‌گیرند. این نوع روکش‌ها روی دندان‌هایی که هنوز ریشه و قسمت پایینی خود را از دست نداده‌اند قرار می‌گیرد. جنس آن‌ها معمولا یا تماما از آهن است، یا پورسلین چسیبده‌شده به آهن می‌باشد یا تماما سرامیکی و پورسلین هستند. تفاوت این موارد در رنگ، زیبایی و استقامت آن‌هاست. هنگامی که شخصی از این نوع روکش استفاده می‌کند تمام سطح قابل مشاهده‌ی دندانش که بالاتر از لثه قرار دارد به صورت روکش دیده خواهد شد. این نوع پروتز معمولا بعد از آسیب دیدن دندان، شکستن، لب‌پر شدن یا جراحی ایجاد کانال در ریشه لازم می‌شوند.

• نوع دیگر و شناخته‌شده‌ی پروتز ایمپلنت‌ها هستند. این اتفاق زمانی می‌افتد که نیاز داشته باشد تمام یک دندان را، شامل مینا، تاج و ریشه را تعویض کنید. این روش یکی از پرکاربردترین روش‌ها در دندانپزشکی امروز است. ایمپلنت‌ها از یک ریشه‌ی تیتانیومی تشکیل می‌شوند که با استفاده از یک جراحی کوتاه و ساده در فک کار گذاشته می‌شوند. این ریشه‌ی پیچی شکل با ساختار استخوان فک آمیخته خواهد شد طوری که زمینه‌ی لنگر مانند مناسبی برای قرارگیری و پیچ شدن تاج مصنوعی رویش ایجاد می‌شود. این ایمپلنت‌ها می‌توانند برای تعویض یک یا چند دندان استفاده شوند یا برای دیگر روش‌های احیای دندان کاربرد داشته باشند. برای مثال در پل‌های ثابت که در ادامه به آن‌ها می‌رسیم یا دندان‌های یک‌دست مصنوعی نیز می‌توان از آن‌ها استفاده کرد.  

استفاده از ایمپلنت‌ها در مقایسه با روش‌های دیگر ممکن است گران‌تر تمام شود، اما ماندگاری و کاربردی بودن آن‌ها نسبت به استفاده‌ای که از آن‌ها می‌کنید ارزش خود را نشان می‌دهد. از طرفی در این روش تقریبا مثل یک دندان طبیعی از آن‌ها استفاده می‌کنید و همچنین ظاهر شما را نیز نه تنها حفظ در مواقعی بهتر نیز می‌کند. گرچه عمل کارگذاری ایمپلنت گاها توسط هر متخصص دندانپزشکی‌ای می‌تواند انجام شود، طراحی و ساخت و جایگذاری ایمپلنت‌ها اغلب توسط پروستودنیست‌ها که تخصص بیشتری در موضوع دارند انجام می‌شود.

• روش دیگر جایگذاری دندان‌ها، پل‌های ثابت هستند. این روش معمولا زمانی استفاده می‌شود که یکی از دندان‌های خود را از دست می‌دهید اما هنوز در دو طرف آن دندان‌های سالم دارید. در این روش با استفاده از دندان های کناری فاصله‌ای که بین دندان‌ها به وجود آمده است یک یا چند دندان پروتزی قرار می‌دهند. در پل‌های ثابت تعدادی از روکش‌های تاجی به همدیگر متصل می‌شوند طوری که یک واحد ثابت از دندان را تشکیل دهند. سپس در دو طرف خود به دندان‌های مجاور خود وصل می‌شوند.این روش معمولا از پس استفاده‌ی طولانی‌مدت برمی‌آید اما ایراد اساسی که به آن وارد است این است که برای جایگذاری پل نیاز می‌شود که به ساختار دندان‌هایی که در اطراف دندان پروتزی هستند و سالمند نیز خدشه‌های جزئی وارد شود، هر چند این اتفاق آن‌طور نیست که مشکل اساسی‌ای برای سلامت دهانی پیش بیاید.
• روش نهایی که از لحاظ هزینه‌ای بسیار به‌صرفه در می‌آید، دندان‌های مصنوعی هستند. اما این هزینه به بهای کم شدن قابل توجه راحتی بیمار در استفاده از آن است. این دندان‌ها از همان‌هایی هستند که معمولا می‌بینیم مادربزرگ‌ها یا پدربزرگ‌ها و افراد مسن استفاده می‌کنند، چرا که این روش بیشتر برای افرادی است که همه یا حداقل بیشتر دندان‌هایشان را از دست داده باشند. در صورتی که کسی بیشتر دندان‌هایش را از دست داده باشد ولی هنوز بخشی از آن‌ها را داشته باشد بهتر است از انواع پارشال آن که در ایران به عنوان پارسیل شناخته می‌شوند استفاده کند. در این مدل جای دندان‌هایی که هنوز در دهان شخص سالمند روی پروتز خالی است و با استفاده از سیم‌هایی که در طرفین آن قرار دارد در دهان قرار می‌گیرد. اما در صورتی که شخص کاملا دندان‌هایش را از دست داده باشد انواع یک‌دست آن نیز وجود دارند که تمام فضای دندان‌های دهان را در بر می‌گیرد. در این روش چون پزشک دندان‌ها را براساس لثه‌های فرد طراحی می‌کند دندان‌ها به درستی در جای خود قرار می‌گیرند، اما ممکن است برای برخی افراد وجود یک جسم خارجی متحرک در دهان آزاردهنده باشد، به همین دلیل انواع ثابت آن نیز وجود دارند که با استفاده از همان ریشه‌های مصنوعی که در ایمپلنت استفاده می‌شد به لثه پیچ می‌شوند.

مراقبت های پس از پروتز دندان

مراقبت های پس از پروتز ثابت:

• در روز های اول از غذاهای نرم استفاده شود.
  
  
• مسواک و نخ دندان طبق دستور پزشک باید استفاده شود و جهت بریج ها استفاده از نخ زیر بریج و مسواک های بین دندانی و یا واترجت ضروری می باشد.

مراقبت های پس از پروتز متحرک:

• اگر پروتز را می توان از دهان خارج کرد بهتر است برای تمیز کردن از دهان در بیارید و تمیز کنید.
  
  
• در روز های اول از غذاهای نرم استفاده کنید.
  
  
• امکان بروز  زخم در لبه های پروتز وجود دارد در صورت وجود مشکل به دندانپزشک مراجعه کنید.