ارتودنسی چیست؟
ارتودنسی بخشی از دندانپزشکی است که دندان‌ها و فک‌هایی که درست در جای خود قرار نگرفته‌اند را اصلاح می‌کند و هرچند که در ظاهر به‌نظر می‌رسد صرفاً در ارتباط با زیبایی و ترمیم لبخند کاربرد داشته باشد، اما در بهداشت دهان و دندان هم تاثیر بسزایی دارد.
مسواک زدن، نخ دندان کشیدن و در مجموع مراقبت و رسیدگی از دندان‌های کج و نا منظم که به درستی در کنار هم قرار نگرفته باشند، دشوارتر است و این نوع دندان‌ها بیشتر در معرض خطر پوسیدگی و بیماری پریودنتال یا عفونت لثه و آسیب به بافت لثه، فک و دندان‌ها هستند. این عارضه باعث فشار بیشتر بر عضله‌های فک در هنگام جویدن شده که می‌تواند به سردرد، سندروم تی‌ام جی یا مفصل گیجگاهی فکی و درد در ناحیه گردن و کمر منجر شود. دندآن‌های نامرتب و کج از جذابیت ظاهری و به تبع آن اعتماد به‌نفس می‌کاهد.
مناسب‌ترین موقع برای شروع ارتودنسی چه زمانی است؟
شاید تصور کنیم کودکان نیاز چندانی به مراقبت از دندان‌هاشان و مراجعه به دندانپزشک نداشته باشند یا برای انجام عملی مانند ارتودنسی کودکی زمان مناسبی نبوده، اما ابدا اینطور نیست. مراقبت از دندآن‌ها و توجه به بهداشت دهان و دندان از همان زمان شیرخوارگی باید شروع شود و با درآمدن اولین دندان شیری باید نوع ویژه‌ای از مسواک زدن و شستشوی دندآن‌ها را برای حفاظت از دندان‌های کودک به کار برد. همان‌طور که پیش‌تر در این مطلب ذکر شده است، ارتودنسی صرفاً در رابطه با زیبایی نیست و در زمینه سلامت هم تاثیرگذار است. داشتن فک بالایی و پایینی‌ای که به درستی بر هم منطبق شوند و دندان‌های مرتب و صاف و با فاصله مناسب از یکدیگر، مسواک زدن نخ دندان کشیدن را آسان‌تر می‌کند و در واقع ما با شروع ارتودنسی در سن مناسب از بسیاری آسیب‌ها و خرابی‌های محتمل در آینده، پیش‌گیری خواهیم نمود.
بسیاری از محققان معتقدند که ارتودنسی برای اینکه راحت‌تر به نتیجه مطلوب برسد و همچنین هزینه و فشار کمتری به بیمار تحمیل کند، بهتر است که در دوران پیش از بلوغ انجام شود. برای اولین مراجعه جهت بررسی وضعیت فک و دندان‌ها و تشخیص نیاز یا عدم نیاز ارتودنسی بین سنین 7 و 6 سال توصیه شده است. به این نکته توجه کنید که تنها دندانپزشک یا ارتودنتیست می‌تواند تشخیص بدهد که شما به ارتودنسی نیاز دارید یا نه.
بر اساس ابزارها و اطلاعاتی نظیر، معاینه بالینی، پرونده کامل پزشکی و دندانپزشکی، قالب گچی دندان‌ها، اشعه ایکس، عکس‌برداری، ایمپرشن و ... دندانپزشک یا ارتودنتیست نوع و روش ارتودنسی مورد نیاز شما را انتخاب می‌کند.
مطالعه بیشتر: ارتودنسی دندان و مشکلات لثه
اگر هر کدام از مشکلات پایین را داشته باشید به ارتودنسی نیاز دارید
- اوربایت یا جلو بودن فک بالایی
- آندربایت یا عقب بودن فک بالایی
- کراس‌بایت یا کج بودن دندان‌ها و درست روی هم قرار نگرفتن دندا‌های فک بالا و پایین
- اوپن‌بایت یا فاصله بین ردیف دندآن‌های عقب و جلو به شکلی که هنگام جویدن دندا‌های عقبی روی هم قرار می‌گیرند اما بین دندآن‌های ردیف جلو فاصله می‌افتد
- خط میانی نابجا یا در یک امتداد نبودن دندآن‌های جلویی ردیف بالا و پایین
- فاصله یا جای خالی بین دندآن‌ها که ممکن است در نتیجه از دست دادن یک دندان باشد
- شلوغی یا تعداد بیشتر از حد معمول دندآن‌ها که باعث تراکم و فشار دندآن‌ها بر یکدیگر و استخوان فک می‌شود
روند ارتودنسی به چه صورت است؟
بنا به نظر حرفه‌ای بسیاری از متخصصین امر از 6 سالگی به بعد می‌توان برای معاینه وضعیت دندان‌ها و فک جهت انجام ارتودنسی در صورت نیاز اقدام کرد.
در این سن برخی از دندآن‌های شیری کودکان افتاده‌اند و در آمدن دندان‌های دائمی آغاز شده است، در نتیجه زمان مناسبی برای بررسی شرایط دندان‌ها است.
هرچند که ممکن است بعضی از انواع ناهنجاری‌های فک و دندان را به وضوح مشاهده کرد اما برای هرگونه تشخیص و اقدامی قطعا به نظر تخصصی نیاز داریم. مراجعه به دندانپزشک اطفال برای اقدام اولیه و آگاهی از وضعیت مناسب است اما مدنظر داشته باشید که ارتودنسی بهتر است به دست یک ارتودنتیست انجام شود.
ابتدا سابقه پزشکی و دندانپزشکی کودک باید در اختیار دندانپزشک یا ارتودنتیست قرار بگیرد و اقدام بعدی معاینه بالینی است.سپس با توجه به شرایط فک دندآن‌ها و برای بررسی دقیق‌تر از اقداماتی نظیر قالب‌گیری با گچ و اشعه ایکس و عکس‌برداری استفاده می‌شود. دندانپزشک یا متخصص ممکن است فعلا اقدامی را ضروری نداند و تصمیم‌گیری را به آینده موکول کند.
اگر در فک ناهنجاری وجود داشته باشد ابتدا باید آن را برطرف نمود. معمولا برای اصلاح ناهنجاری فک‌ها از بریس یا قالب‌های متحرک به جای ثابت و پیش از شروع رویه اصلی ارتودنسی استفاده می‌شود.
همچنین بخوانید: دندان پزشکی کودک چه ویژگی‌هایی دارد؟
ارتودنسی دو مرحله‌ای
ارتودنسی دو مرحله‌ای بیشتر در درمان کودکان و نوجوانان رایج است. در این روش برخلاف ارتودنسی یک مرحله‌ای یا کلاسیک که تنها شامل بریس قرار دادن بر روی دندآن‌هاست، از بررسی لثه و فک و انجام اقدامات مناسب برای اصلاح ساختار آن‌ها در صورت نیاز، روند درمانی آغاز می‌شود.
مرحله اول:
در این مرحله دندانپزشک یا ارتودنتیست بیشتر بر بررسی رشد لثه و امکان قرارگیری درست و مرتب دندان‌های دائمی در پیشِ‌رو متمرکز است.
این مرحله وقتی تمام می‌شود که کودک هنوز برای رشد فک بالایی و پایینی جوان باشد.
مرحله دوم:
در این مرحله دندانپزشک یا ارتودنتیست مطمئن می‌شود که هر دندانی در جای مناسب خود و در تناسب با گونه، زبان، لب و دیگر دندان‌ها قرار گرفته است یا نه. درمان در این مرحله معمولا وقتی آغاز می‌شود که دندان‌های دائمی کودک در آمده باشند. در این قسمت اغلب پزشک معالج بریس برای قرار گرفتن بر روی تمام دندآن‌های کودک تجویز می‌کند. به طور متوسط مدت زمان قرار گیری بریس بر روی دندان‌ها 24 ماه بوده که با توجه به شرایط ممکن است از 1 تا 3 سال متغییر باشد.
برای دستیابی به نتیجه مطلوب در طول دورانی که بریس بر روی دندان قرار دارد باید مراجعه منظم به پزشک معالج هم ادامه داشته باشد. در طول این جلسات، دندانپزشک یا ارتودنتیست وضعیت دندان‌ها و فک و چگونگی پیشرفت روند درمانی و فشار یکنواخت دندان‌ها بر روی یکدیگر و فک را بررسی می‌کند. گاهی در صورت شل شدن قسمت‌هایی از بریس آن‌ها را در جای خود تثبیت می‌نماید.
انواع بریس
بریس فلزی:
بریس فلزی رایج‌ترین نوع بریس است که در ارتودنسی کودکان بسیار استفاده‌می‌شود. این نوع بریس سبک،ارزان و کوچک است.
بریس سرامیکی:
به بریس شفاف هم مشهور است. از لحاظ ساختاری بریس سرامیکی بسیار شبیه بریس فزی بوده اما شفافیت آن به ترکیب زیبایی با دندآن‌ها منجر می‌شود. یکی از مزیت‌های بریس سرامیکی این است که کمتر بر روی دندان‌ها مورد توجه قرار می‌گیرند و در معرض دید هستند و علاوه بر این تاثیرگذاری سریع‌تری نسبت به سایر متریال‌ها بر روند جابجایی و مرتب شدن ردیف دندان‌ها دارد.
لینگوال بریس:
لینگوال بریس که به آن بریس مخفی هم گفته می‌شود، در قرارگیری پشت دندان‌ها به جای جلوی آن‌ها با انواع دیگر بریس تفاوت دارد. این روش چون پشت دندان‌ها پنهان می‌شود برای جلوگیری از تمسخر و استهزای احتمالی از طرف کودکان دیگر بسیار مناسب است.
بریس خود اتصالی یا دیمون:
این نوع از بریس‌ها از لحاظ متریال تفاوتی با بریس‌های دیگر ندارند و در نوع اتصال به دندان یا نصب است که با بریس‌های دیگر متفاوت میشوند. در بریس‌های دیمون از براکت‌ها و گیره‌هایی استفاده شده که به دندآن‌ها می‌چسبند و از مزایای این روش، ضرورت کمتر مراجعه به دندانپزشک یا ارتودنتیست جهت بررسی و محکم کردن بریس است. همچنین در این روش دندآن‌هاآزادی و راحتی بیشتری دارند.
الاینرهای شفاف:
مدرن‌ترین روش ارتودنسی الاینر شفاف است. در این روش از براکت‌ها یا سیم استفاده نمی‌شود و به همین خاطر تقریبا نامرئی است. بریس‌های الاینز قابلیت جابجایی را دارند و دائمی نیستند.
سوالات متداول
ارتودنسی تنها در زمینه زیبایی کاربرد دارد ؟
خیر، ارتودنسی اگر به موقع انجام شود، در سلامت دهان و دندآن‌ها بسیار تاثیر گذار است
آیا ارتودنسی برای کودکان مناسب است؟
بله، بسیاری از صاحب‌نظران معتقدند که ارتودنسی بهتر است از کودکی آغاز شود.
چه سنی برای شروع کردن روند ارتودنسی مناسب است؟
بعد از 6 سالگی و پیش از دوران بلوغ
دیدگاه ها