سکته مغزی به وضعیتی گفته میشود که در آن خون رسانی به بخشی از مغز دچار اختلال شده و روند فعالیت طبیعی آن بخش، دیگر نمیتواند به درستی عمل کند. در نتیجه بیمار را با محدودیت هایی جدی و حتی خطر مرگ روبرو میکند. علت بروز این اختلال در خون رسانی، ممکن است لخته خونی باشد که در مسیر شریان خونی مغز، انسداد ایجاد کرده است به این نوع سکته، سکته مغزی ایسکمیک گفته میشود. یا ممکن است یکی از رگ های خونی مغز به دلایلی پاره شود و خون رسانی به بخشی از مغز برای لحظاتی کم یا زیاد، متوقف شود که سکته مغزی هموراژیک نامیده میشود.
به محض بروز چنین عارضه ها، سلولهای مغز اکسیژن مورد نیاز خود را دریافت نکرده و می‌میرند. در تمام کره زمین، سکته مغزی عاملی شایع در مرگ افراد شناخته شده است. برای آشنایی بیشتر با سکته مغزی، با ما همراه باشید.
علائم سکته مغزی
- اغلب اوقات قبل از سکته مغزی علائم خاصی مشاهده نمی شود یا اگر نشانه هایی مشاهده شود، بسیار جزئی و عام است و تشخیص سکته از آن بسیار دشوار است. بخش اصلی علائم سکته مغزی چند دقیقه بعد از اینکه جریان خون در بخشی از مغز متوقف شد، ظاهر میشوند. بلافاصله پس از مشاهده اولین علائم، بیمار باید فوراً به بیمارستان منتقل شود. علائم این عارضه با توجه به محلی از مغز که خون به آن نرسیده، متفاوت است.
با این وجود علائم کلی و پرتکرار سکته مغزی به شرح زیر است: - احساس کرختی و ناتوانی در حرکت دادن بعضی از اعضای بدن مثل صورت، دست ها یا پاها در دو یا یک طرف بدن
- فلج یا لمس شدن بازوها و پاها در یک طرف بدن
- لنگ زدن در هنگام راه رفتن و عدم حفظ تعادل
- اختلال در جویدن و بلعیدن غذا
- اختلال در صحبت کردن و درک کلام دیگران
- اختلال در بینایی، دوبینی و تاری به ویژه در یک چشم
- احساس سوزش و تیر کشیدن در بعضی از اعضای بدن
- احساس سردرد به صورت ناگهانی و غیرقابل تحمل و معمولا از حال رفتن پس از آن
- سرگیجه، از دست دادن تعادل و افتادن بر زمین به صورت ناگهانی
- بی اختیاری در کنترل ادرار و مدفوع
- ناتوانی در جمله بندی، انتخاب کلمات و رساندن منظور خود
- عدم توانایی در اجرای اعمال ظریف مثل بستن بند کفش
- بی نظمی در تنفس و تنگی نفس
در سکته های مغزی شدید بخشهایی از مغز که کنترل فشار خون و تنفس را بر عهده دارند، ممکن است مشکل پیدا کرده باشند و باعث بیهوشی بیمار و بالا رفتن خطر مرگ شوند
پس از مشاهده این علائم در خود یا اطرافیانتان، باید بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید یا فوراً به بیمارستان مراجعه کنید. هر چه مراقبتهای پزشکی و درمان سکته مغزی سریعتر انجام شود، احتمال زنده ماندن بیمار افزایش و بروز عوارضی مثل معلولیت دائمی کاهش مییابد.
معلولیت ها و عوارض جسمانی سکته مغزی ممکن است به صورت دائم یا موقتی باشد. برای مثال ممکن است بیماری که قدرت تکلم خود را از دست داده است، بعد از ۶ ماه آن را بازیابی کند.
عوامل خطرآفرین در بروز سکته مغزی
- فشارخون بالا، مهمترین عامل بروز سکته مغزی است. این عارضه موجب آسیب دیواره های داخلی رگ های خونی شده و لخته خون در دیواره های آن شکل گرفته و موجب پارگی رگ و خونریزی میشود. اگر فشار خون دارید یا سابقه ابتلا به آن در خانواده شما وجود دارد، باید به طور مرتب فشار خون خود را بررسی کنید و با انتخاب رژیمهای غذایی کم‌نمک، کم چربی و کم قند آن را تحت کنترل داشته باشید. با توجه به اینکه بعضی افراد در محیط های پزشکی دچار استرس میشوند و فشار خونشان بالاتر از حد معمول می رود، بهتر است فشار خون را در منزل و محیطی که آرامش دارند بررسی کنید.
- سطح بالای کلسترول در خون نیز افراد را مستعد سکته مغزی میکند. کلسترول بالا معمولاً به دلیل رژیم غذایی نامناسب و ناسالم ایجاد میشود.
- دیابت نیز احتمال بروز سکته مغزی را تا حد قابل توجهی افزایش میدهد. با پرهیز از خوردن خوراکیهای چرب و شیرین و سایر مراقبتهای پزشکی می توان تاثیر این عامل را کم کرد.
- چاقی، اضافه وزن و کم تحرکی نیز در بروز سکته مغزی تاثیر ویژهای دارد.
- سیگار کشیدن، آسیبهای ریوی و نوشیدن فراوان الکل می تواند جریان خون رسانی را دچار اختلال کند.
- ژنتیک و عامل وراثت در کنترل شما نیست، ولی ممکن است ریسک این عارضه را افزایش دهد.
سکته مغزی را چگونه تشخیص می‌دهند؟
همانطور که در ابتدای مقاله گفته شد، سکته مغزی دو نوع عمده دارد. سکته مغزی ایسکمیک و سکته مغزی هموراژیک. برای درمان میتوانید از بهترین دکتر های مغز و اعصاب مشاوره انلاین یا نوبت آنلاین دریافت کنید. درمان هایی که برای هر یک از این دو در نظر گرفته میشود متفاوت است. بنابراین تشخیص اینکه کدام سکته در بیمار اتفاق افتاده بسیار حیاتی است. خطا در تشخیص درست این دو نوع سکته، ممکن است بیمار را با آسیبهای جبران ناپذیری مواجه کند.
با سیتی اسکن کامپیوتری از مغز، پزشکان می‌توانند تشخیص دهند که سکته ناشی از بسته شدن رگ خونی در مغز بوده (ایسکمیک) یا به دلیل پارگی رگ خونی و خونریزی در مغز (هموراژیک) رخ داده است. پس از عکسبرداری و سیتی مغز، آزمایشهای خاصی از بیمار گرفته میشود تا محل دقیق خونریزی داخل مغز پیدا شود.
آیا سکته مغزی قابل کنترل است؟
در بخش‌های قبل اشاره شد که به محض بروز علائم سکته مغزی باید به بیمارستان مراجعه کرد. علت آن این است که در درمان سکته مغزی، حتی ثانیه ها نقش حیاتی دارند. چرا که در اثر نرسیدن اکسیژن به مغز، سلولهای مغز شروع به مردن می کنند. با مرگ این سلولها و از بین رفتن آن بخش از بافت مغز، بخشهایی از بدن که توسط آن بافت از بین رفته کنترل می‌شد، از کار می‌افتند و ممکن است منجر به بروز معلولیت‌های دائمی در فرد شوند.
پس از رسیدن به بیمارستان، اول علائم حیاتی بیمار بررسی شده و اقدامات پزشکی برای حفاظت از مجرای تنفسی بیمار انجام میشود. بعد از گرفتن سیتی اسکن و مشاهده مانع در رگ خونی مغز، داروهای ترومبولیتیک به بیمار تزریق میشود تا سریعاً عاملی که انسداد را ایجاد کرده مثل لخته خون یا توده چربی، در جریان خون حل شود و مسیر خونرسانی باز شود. اگر میزان استفاده از این دارو کنترل نشده باشد، نه تنها به بهبود سکته مغزی کمکی نمیکند، بلکه موجب خونریزی شدید در مغز میشود. داروی دیگری به نام Alteplase ، لخته خون مسدود کننده رگ را حل میکند. این دارو باید هر چه سریعتر (حداکثر تا چهار ساعت و نیم) به شریان بیمار تزریق کرد و اگر دیر شود، موجب خونریزی در مغز میشود. داروهایی مثل آسپرین و وارفارین نیز با رقیق کردن خون، از شکل گیری لخته‌های خون جلوگیری میکند.
درمان سکته مغزی به چه صورت است؟
اگر پس از سیتی مغز تشخیص داده شد که که علت عارضه تنگی رگ خونی بوده، ممکن است عمل جراحی برای باز کردن آن رگ انجام شود و اگر علت بروز سکته مغزی، پاره شدن رگ خونی و خونریزی درون مغز باشد، درمان روی از بین بردن عامل زمینهای که ایجاد کننده این پارگی است، تمرکز میکند. مهمترین عامل زمینهای پارگی رگ می تواند فشار خون باشد. در نتیجه داروهای ضد فشار تجویز میشود تا از بروز دوباره این عارضه جلوگیری شود. برای ترمیم پارگی رگ در مغز، داروهای کورتونی به بیمار تزریق میشود.
بعد از اینکه عامل بروز سکته کنترل شد، وقت رسیدگی به آسیبهای جسمانی این عارضه است. این آسیب ها، محدودیت‌های حرکتی و معلولیت‌ها از طریق درمانهای توانبخشی به مرور زمان کاهش مییابد یا در مواردی به طور کامل از بین می‌روند. درمانهای توانبخشی شامل فیزیوتراپی برای درمان آسیبهای حرکتی، گفتاردرمانی برای بهبود بخشیدن به آسیبهای کلامی و قدرت تکلم و کاردرمانی است که انجام آن در بیمارستان و خانه امکان‌پذیر است. شنوایی سنجی، روانشناسی و تغذیه مناسب باید از ضروریات فرایند درمان یک بیمار سکته مغزی باشد.
مدتی است روش‌های مدرن‌تری برای درمان این آسیب‌ها معرفی شده است. در این روش‌ها از طریق تحریک مغناطیسی و تحریک الکتریکی، سلولهای مغز تحریک شده و موجب اصلاح عملکرد آن میشود. عوارض جانبی از این روش درمان، بسیار کم است و روزبه روز آمار استفاده از آن افزایش مییابد. تحریک الکتریکی در بهبود آسیبهای بخش تکلم و گفتار مغز بسیار موثر است.
بیش از پنجاه درصد بیماران سکته مغزی، پس از طی فرایند درمان می‌توانند توانایی‌های گذشته خود را بازیابی کنند. این بهبود به شرطی پایدار خواهد بود که رژیم غذایی مناسب، مصرف به موقع داروها، بررسی مرتب فشار خون و شریانهای خونی و ورزش کردن حداقل سه ساعت در هفته رعایت شود.
دیدگاه ها