زگیل آبکی چیست؟ تفاوت آن با زگیل تناسلی!

زگیل آبکی یا با نام علمی آن، مولوسکوم کنتاژیوزوم Molluscum Contagiosum نوعی عفونت جلدی -مخاطی است که توسط ویروسی از خانواده‌ی پاکس ویریده ایجاد می‌گردد. این خانواده، اعضایی چون ویروس‌ عامل آبله (واریولا) و ویروس واکسینیا که در ایمونیزاسیون علیه این بیماری بالقوه کشنده و ریشه‌کنی آن در سال 1980 موثر بوده است را در خود جای می‌دهد. پاکس ویریده‌ها ویروس‌هایی بسیار بزرگ و آجری‌شکل، حاوی دی اِن اِی تک‌رشته‌ای بوده و در اطراف قطعه‌ی بیماری‌زا (ویریون) خود، پوشش فسفولیپیدی دارند. ویروس عامل مولوسکوم یکی از ویروس‌های شایع باقی‌مانده از این خانواده است که عفونت موضعی مزمنی به همراه برآمدگی‌های کوچک (پاپول) بر روی سطح پوست ایجاد می‌نماید. این وضعیت، در تضاد با بیماری حاد و بسیار خطرناک ناشی از عفونت با ویروس واریولا در نظر گرفته می‌شود. 

زگیل آبکی چقدر شایع است؟

مولوسکوم بیماری شایعی است (حدود 8000 مورد در هر 100000 نفر) که بیشتر کودکان و یا بزرگسالان دچار نقص ایمنی را درگیر می‌کند. تنها میزبان شناخته‌شده‌ی مولوسکوم، همانند ویروس عامل آبله، انسان‌ها هستند. کودکان و نوجوانان عمدتاً این ویروس را از استخرهای شنا، حمام‌های مشترک و یا از طریق تماس نزدیک با سایر افراد مبتلا و لباس‌های آلوده‌ی آنان دریافت می‌دارند. امکان انتقال آن از راه جنسی نیز وجود دارد. همراهی مولوسکوم با اختلالات عملکرد سلول‌های لنفوسیت T، مانند نقایص ایمنی مادرزادی، درماتیت آتوپیک، دریافت داروهای تضعیف‌کننده‌ی سیستم ایمنی و عفونت HIV شناخته‌شده است و در این افراد زگیل آبکی با درصد بالاتری نسبت به جمعیت عادی بروز می‌یابد. البته با ظهور درمان‌های کارآمد برعلیه ویروس عامل ایدز، موارد بروز مولوسکوم کنتاژیوزوم در افراد مبتلا به ایدز نیز کاهش چشمگیری نسبت به گذشته (عمدتاً در دهه‌ی 1980) داشته است.

پیشگیری از مولوسکوم کانتوژیوزوم

• رعایت بهداشت و نداشتن تماس با قسمت آلوده شده و شستن دست ها با آب و صابون
  
  
• در رابطه‌ی جنسی برای جلوگیری از انتقال می‌بایست از کاندوم استفاده شود(البته کاندوم ها تضمین کننده حفاظت نیستند زیرا ممکن است جاهای دیگر بدن فرد آلوده باشد بنابراین با حتی الامکان با فرد آلوده رابطه جنسی برقرار نکنید)
  
  
• از وسایل بهداشتی نظیر تیغ، حوله و نظیر آن به صورت مشترک به هیچ عنوان استفاده نکنید.
  
  
• در استخرهای عمومی مواظب تماس با افراد آلوده باشید و از سالم بودن آب اطمینان حاصل کنید.

علائم زگیل آبکی به چه صورت است؟

دوره‌ی کمون زگیل آبکی بین 2 تا 6 هفته است. پس از آن، مولوسکوم به‌صورت ضایعاتی متعدد و بدون علامت (بدون درد و در اکثر موارد بدون خارش) در سطح پوست ظاهر می‌گردد. این ضایعات برآمدگی(پاپول)‌های گنبدی‌شکل رنگ پوستی هستند که در مرکز، یک فرورفتگی بر سطح خود دارند. برآمدگی‌ها اندازه‌ای بین چند میلی‌متر تا یک سانتی‌متر دارند. این حالت ناف‌دار بودن ضایعات، مهم‌ترین عامل در تشخیص زگیل آبکی محسوب می‌گردد. از آن‌جایی که ضایعات مشابه در دیگر اعضای خانواده‌ی پاکس ویریده مشاهده می‌گردند و آبله –شایع‌ترین آن‌ها- سال‌ها قبل ریشه‌کن شده‌ است، این علامت ظاهری تقریباً اختصاصی مولوسکوم در نظر گرفته می‌شود. چنانکه پیش‌تر ذکر گردید، ضایعات مولوسکوم متعددند؛ با این حال ممکن است در برخی افراد این زگیل‌ها بصورت منفرد تظاهر پیدا کنند که در این حالت، درصد تشخیص‌ داده نشدن آن‌ها بالا می‌رود. افراد مبتلا به نقص ایمنی، ریسک بالاتری برای ظهور ضایعات بزرگ‌تر و پراکنده‌تر دارند. 

الگوی انتشار زگیل آبکی

این زگیل‌ها می‌توانند در هر جایی از بدن، به‌جز در کف دست‌ها و پاها ظاهر گردند. با این حال، به طور ویژه به ناحیه‌ی تنه، زیر بغل، حفره‌های آرنج و زانو و کشاله‌ی ران متمایل اند. زگیل‌هایی که در افراد بزرگسال در ناحیه‌ی تناسلی یا در قسمت پایینی شکم بروز می‌یابند، تقریباً در همه‌ی موارد از طریق فعالیت جنسی ایجاد شده اند. 

زگیل آبکی را چگونه تشخیص می‌دهند؟

تشخیص زگیل آبکی عمدتاً از طریق مشاهده‌ی ضایعات و به‌صورت بالینی صورت می‌پذیرد. در صورت نیاز و در موارد مشکوک، نمونه‌برداری و ارزیابی بافت‌شناسی می‌تواند به تأیید تشخیص کمک نماید. در افرادی که ضایعات فراوان و پراکنده‌ی مولوسکوم دارند، آزمایش از جهت ویروس HIV و نیز سایر اختلالات سیستم ایمنی اهمیت می‌یابد. 

این زگیل‌ها تا چه مدت باقی می‌مانند؟

برخلاف زگیل‌های ناشی از ویروس‌های گروه پاپیلوما (زگیل‌های متداول)، ضایعات منفرد مولوسکوم حدوداً 2 ماه باقی می‌مانند. به مرور زمان ممکن است در محل برآمدگی‌ها التهاب و علائم اگزما ظاهر گردد. التهاب که با قرمزی و تورم ضایعات خود را نشان می‌دهد، مطرح‌کننده‌ی سیر رو به بهبود زگیل آبکی است. درماتیت مولوسکوم نیز که عبارت است از پلاک‌ها یا ضایعات تخت (پَچ پوستی) اگزمایی در اطراف زگیل‌ها، پدیده‌ای متداول به شمار می‌آید. ضایعات متعدد و پراکنده‌ی مولوسکوم در طی یک سال خود به خود بهبود یافته و به ندرت عود می‌کنند که این مورد نیز با سیر طبیعی زگیل‌های متداول که عمدتاً پایدار بوده و نیازمند درمان‌های تهاجمی خواهند بود، متفاوت است. در درصد کمی از افراد، بیماری ممکن است بین 3 الی 5 سال با فرد باقی بماند. اکثر ضایعات مولوسکوم بدون برجای گذاشتن جای زخم و بافت جوشگاهی (اِسکار) برطرف می‌گردند. 

روش‌های درمانی زگیل آبکی

از آنجایی که این زگیل‌ها خود به خود بهبود می‌یابند و هیچگونه علائم آزاردهنده یا آسیب‌رسانی ایجاد نمی‌کنند، برخی پزشکان به‌خصوص از درمان کودکان با نیتروژن مایع (که یکی از درمان‌های اصلی مولوسکوم است) به‌دلیل پرهیز از آزار ناشی از آن، خودداری می‌نمایند. با این حال، محل ضایعات ممکن است کانونی برای انتشار عفونت به سایر نواحی بدن و نیز به افراد دیگر به شمار رود و والدین به دلیل نگرانی از این وضعیت و نیز ظاهر نامطلوب زگیل‌ها ممکن است به درمان اصرار ورزند. در چنین شرایطی گزینه‌های پیش رو برای درمان زگیل آبکی در ذیل ذکر شده اند:

• کرایوتراپی (سرما درمانی): این روش با اعمال نیتروژن مایع بر روی ضایعه توسط پزشک آموزش‌دیده صورت می‌گیرد. کرایوتراپی در دو الی سه نوبت تکرار شده و در هر نوبت، تماس لحظه‌ای نیتروژن با زگیل، در دستورالعمل فرآیند درمانی ذکر شده است. استفاده از کرم‌های موضعی لیدوکائین برای بی‌حس کردن ناحیه‌ی مورد درمان توصیه می‌گردد. این روش به‌خصوص در بزرگسالان مبتلا به ضایعات تناسلی، درمان انتخابی به شمار می‌رود. 
• درمان دارویی: سیدوفوویر Cidofovir یک آنالوگ نوکلئوتیدی است که در مقابله با شماری از ویروس‌های حاوی دی اِن اِی کاربرد دارد. مصرف سیستمیک و یا موضعی آن به صورت پماد 3-1% توصیه می‌شود. کانتاریدین Cantharidin نیز دارویی است که به‌صورت موضعی بر روی ضایعات استعمال می‌گردد. این درمان بایستی منحصراً توسط پزشک صورت گیرد و هر 2 الی 4 هفته تکرار گردد تا زمانی که تمامی ضایعات برطرف شوند. عوارض جانبی آن عبارت اند از سوزش، درد، قرمزی و خارش. دپیگمانتاسیون پوست ممکن است به دنبال این شیوه‌ی درمانی ایجاد گردد که معمولاً طی چند ماه بهبود می‌یابد. استفاده از این دارو در زگیل‌های نواحی تناسلی ممنوعیت دارد.
  پودوفیلوتوکسین Podophyllotoxin نیز دارویی با خاصیت ضد میتوزی است که به صورت محلول یا ژل تجویز می‌گردد. قرمزی موضعی، سوزش، خارش و التهاب پوست از عوارض جانبی پودوفیلوتوکسین به شمار می‌آیند. کارایی و ایمنی این روش درمانی در کودکان هنوز به اثبات نرسیده است.
  ایمی کیمود Imiquimod، پتاسیم هیدروکسید (KOH)، سالیسیلات، رتینوئید موضعی و دیگر درمان‌های موضعی نیز در برخی مطالعات محدود مؤثر شناخته شده اند.
  طبیعتاً تمامی داروهای ذکرشده به‌دلیل عوارض جانبی و پیامدهای گوناگونی که به همراه خواهند داشت، بایستی زیر نظر و به تجویز پزشک متخصص پوست، مو و زیبایی مصرف گردند.
• کورتاژ: کورتاژ درمورد ضایعات منفرد بسیار مؤثر بوده و گاهی نیز در عفونت‌های پراکنده به کار می‌رود. آزار پوستی و خونریزی‌های جزئی ناشی از آن برای برخی کودکان غیر قابل تحمل بوده و نیز ممکن است به ایجاد بافت جوشگاهی فرورفته در محل درگیری بیانجامد. استفاده از درمان‌های بی‌حسی موضعی پیش از کورتاژ، درد و ناراحتی این روش را تخفیف می‌بخشد. 
  در افراد مبتلا به نقص ایمنی اکتسابی ناشی از ویروس HIV، کنترل بیماری زمینه‌ای با درمان‌های ضد رتروویروس اولویت می‌یابد. تصمیم مبنی بر درمان یا عدم درمان این ضایعات، منوط به درخواست بیمار و احتمال انتقال آن به افراد دیگر یا عفونت مجدد و گسترش زگیل به سایر نواحی پوست فرد خواهد بود. در افرادی که این زگیل‌ها در ناحیه تناسلی ایجاد شده اند، به‌دلیل ریسک بالاتر انتقال به افراد دیگر، درمان با تاکید بیشتری توصیه می‌گردد. درنهایت، در این افراد، پایش شریک جنسی از نظر دیگر بیماری‌های مقاربتی (مانند سفلیس، هپاتیت، سوزاک، HIV و...) ضرورت دارد.

تفاوت مولوسکوم(زگیل آبکی)با زگیل تناسلی چیست؟

مولوسکوم  معمولا به شکل برجستگی های مروارید شکلی به اندازه یک خال بر روی ران، کفل، اندام تناسلی و گاهی صورت ظاهر می شود. این بیماری از طریق تماس با اشیا آلوده، مقاربت و یا تماس پوستی منتقل می شود. این عارضه ممکن است بدون درمان ناپدید می شوند. 

اندازه مولوسکوم در زنان ممکن است به اندازه سر سوزن یا بزرگتر (در حدود ۲تا ۵ میلی‌متر) باشد، رشد و وجود این دانه‌ها معمولاً بدون هرگونه سوزش و خارشی است اما در بعضی اوقات همراه با این علایم نیز ممکن است ظاهر شود. این دانه‌ها ممکن است در هر قسمتی از بدن دیده شوند اما بطور معمول در گردن، بازوها، شکم، صورت، زانو و اندام‌های تناسلی بیشتر رشد می‌کنند.

زگیل‌های تناسلی برجستگی‌هایی مسطح یا کمی برآمده بر روی سطح پوست هستند. زگیل‌ها می‌تواننددر سراسر بدن رشد کنند، اما زگیل‌های دستگاه تناسلی در ناحیه‌ی شرمگاه، واژن، فرج، آلت تناسلی مردانه یا مقعد ظاهر می‌شوند.

زگیل‌های تناسلی ممکن است به رنگ گوشتی باشد و یا تفاوت زیادی یا رنگ پوست شما داشته باشند و می‌توانند قهوه‌ای یا صورتی‌رنگ نیز باشند. رنگ زگیل ممکن است با گذشت زمان تغییر کند. زگیل‌های تناسلی می‌توانند کمتر شوند و از بین بروند و فقط در یک نقطه دیگر دوباره ظاهر می‌شوند. با از بین رفتن زگیل‌ها، رنگ پوست ممکن است به حالت طبیعی برگردد.

قسمت سطح زگیل‌های تناسلی هنگام لمس ممکن است ناهموار یا زبر به نظر برسد. آن‌ها اغلب به صورت ” گل‌کلمی شکل ” ظاهر می‌شوند. زگیل‌های تناسلی ممکن است به صورت یک ناهمواری و برآمدگی ظاهر شوند، یا می‌توانند به صورت خوشه‌های دانه دانه‌ای کوچک رشد کنند. زگیل‌های بیشتری ممکن است با گذشت زمان ظاهر شوند. 

در هنگام بروز زگیل آبکی چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر بر روی پوست خود یا کودکتان ضایعات برآمده‌ی رنگ پوست یا روشن مشاهده نمودید، به‌منظور بررسی بیشتر از نظر وضعیت ایمنی وابسته به سلول‌های لنفوسیت T خود اقدام نمایید. تصمیم برای درمان یا عدم درمان با مشورت با پزشک اتخاذ می‌گردد.

مراقبت های بعد از درمان مولوسکوم

اگر این ضایعه‌ها را با دارو یا توسط دکتر درمان کردید، باید بعد از آن به خوبی از پوست­تان مراقبت کنید.

• آن ناحیه از پوست را تمیز نگه دارید. بعد از دستشویی یا حمام، از یک حوله‌ی جداگانه برای خشک کردن دیگر مناطق بدنتان استفاده کنید
  .
• نواحی درمان‌شده را نخارانید و نخراشید.
  
  
• از لیف برای شستن نواحی مبتلا استفاده نکنید.
  
  
• اگر احساس ناراحتی می‌کنید، فعلاً رابطه­ ی جنسی نداشته باشید.
  
  
• در صورتی که درد دارید می‌توانید از کیسه­ی یخ، داروهای مسکنی مثل آسپیرین، ایبوپروفن (ادویل، موترین)، یا استامینوفن (تایلنول) استفاده کنید تا درد و ناراحتی شما تسکین پیدا کند.

آیا درمان خانگی برای زگیل آبکی وجود دارد؟

تاکنون درمان خانگی قطعی برای برطرف نمودن این ضایعات شناخته نشده است. برخی افراد سرکه سیب، روغن نارگیل، چای سبز و دیگر ترکیبات طبیعی را پیشنهاد نموده اند که در مقایسه با درمان‌های روتین، اثربخشی کمتری دارند.تقویت سیستم ایمنی نیز باعث بهبود زگیل آبکی و جلوگیری از عود آن می شود.می توانید با انجام اعمال زیر میتوانید سیستم ایمنی خود را تقویت کنید:

• داشتن رژیم غذایی متعادل غنی از سبزیجات، میوه، غلات کامل، پروتئین کم‌چربی، و چربی سالم.
  
  
• پرهیز از مصرف قند، غلات تصفیه شده و غذاهای چرب و فرآوری شده
  
  
• استفاده از غذاهای پروبیوتیک و مکمل‌ها
  
  
• ورزش منظم
  
  
• کاهش استرس از طریق مدیتیشن، ذهن‌آگاهی و یوگا
  
  
• خواب شبانه به میزان 7 تا 9 ساعت
  
  
• جبران کمبودهای غذایی، درمان آلرژی‌ها و دیگر مشکلات زمینه­ای