دندان شیری چیست؟
والدین، بسیاری از اولین‌ها را با فرزندان‌شان تجربه می‌کنند که یکی از این‌ها، درآمدن اولین دندان است. معمولاً بعد از 6 ماهگی اولین دندان نوزاد که دندان شیری است در می‌آید. ممکن است در کودکان مختلف زمانش کمی متفاوت باشد اما تا چند ماه تاخیر جای نگرانی ندارد. دندانهای شیری 20 دندان اولیه انسان‌ها هستند که در حد فاصل 6 ماهگی تا 3 سالگی تکمیل می‌شوندو سپس تا 12 سالگی به تدریج افتاده و دندانهای دائمی جایگزین آنها می‌شوند که تعدادشان بیشتر است و به 32 می‌رسد.
بسیاری از مردم تصور می کنند دندانهای شیری نیازی به مراقبت و رسیدگی ندارند. در حالی که عده‌ای این دلیل در ظاهر منطقی را بیان می‌کنند که چون دندانهای شیری قرار است در نهایت بیافتند پس نگهداری از آنها مهم نیست، اطمینان یافتن از سلامت دهان و دندان در کودکان بسیار حیاتی است. دندانهای شیری نقشی بسیار ویژه در رشد کودکان ایفا می‌کنند که این نکته باعث اهمیت توجه به بهداشت دهان و دندان در رابطه با آنها می‌شود.
عمده آسیب‌هایی که به دندان شیری وارد می‌شود و این دندان‌ها را در برابرشان تضعیف می‌کند شامل پوسیدگی، کج و ناراست رشد کردن و همچنین افتادن پیش از موعد است.
برای حفاظت از دندان شیری چه باید کرد؟
1)شستشو و پاکسازی دندان
از زمانی که اولین دندان بر روی لثه نوزاد می‌روید مراقبت و بهداشت دهان و دندان آغاز می شود. اگرچه در سنین پایین ظاهرا کودکان شکر و دیگر خوراکیها و نوشیدنی های مضر را مصرف نمی کنند، اما لاکتوز موجود در شیر مادر یا شیر خشک هم می‌تواند به پوسیدگی دندان منجر شود. به همین علت دندان پزشکان شستشو و تمیز کردن دندان‌ها با نوعی اسفنج مخصوص و بسیار نرم یا گاز استریل را از زمان رویش اولین دندان توصیه کرده‌اند.
وقتی کودک به سنی می‌رسد که خودش امکان مسواک زدن و مراقبت از دندانهایش را داشته باشد یکی از چالش‌های مهم برای پدر و مادر ترغیب او به جدی‌گرفتن مسواک و داشتن یک رژیم غذایی سالم است. مثلا با مسواک زدن جلوی کودکان و این عمل را به نوعی بازی و سرگرمی بدل کردن می‌توانید توجه آنها را جلب کنید و از آن‌جایی که کودکان به تقلید دیگران گرایش دارند حتما توجه‌شان به این مساله معطوف خواهد شد و کارهای شما را تکرار می کنند. درباره رژیم غذایی و دیگر عادت‌های آسیب‌زننده به دندان هم می‌توان به همین ترتیب عمل کرد.
2)توجه به عادت‌هایی که به دندان آسیب می‌رسانند
عادت‌هایی مانند مکیدن انگشت یا پستانک به‌خصوص اگر در سنین بالاتر هم ادامه پیدا کنند به دندان و لثه‌ها آسیب می‌رسانند و باید هرچه زودتر کودکان را به کنار گذاشتن این عادت‌ها ترغیب کنیم.
3) بررسی آب آشامیدنی محل سکونت
باید درباره سلامت آب آشامیدنی محل سکونت‌مان و میزان فلوراید موجود در آن اطلاع داشته باشیم تا در صورت نیاز اقدام‌های لازم را انجام داده و از لکه دار شدن دندانهای کودک جلوگیری کنیم.
4) شستشوی دهان و دندان‌ها بعد از قطره آهن
قطره آهن از جمله دلایلی است که می‌تواند باعث سیاهی دندان ها بشود. بعد از مصرف قطره آهن خوب است که با شیر یا آب دهان کودک تمیز شود.
5) مراجعه به دندانپزشک
از 1 سالگی به بعد مراجعه منظم به دندانپزشک توصیه شده تا روند رشد و سلامت دندان، لثه و فک کودکان از ابتدا زیر نظر یک متخصص دندانپزشکی کودکان قرار بگیرد. با رعایت این نکته بسیاری از مسائلی که در کودکی به راحتی و بدون درد و هزینه چندانی قابل پیگیری هستند در زمان مناسب شناسایی شده و از به‌وجود آمدن مشکلات جدی‌تر در آینده و صرف هزینه و زمان بیشتر، پیش‌گیری می‌شود.
چرا مراقبت از دندان شیری اهمیت دارد؟
1) دندان شیری به رشد فک یا آرواره‌ها کمک می‌کند
دندان شیری به افزایش رشد مناسب فک‌ها کمک می‌کند. وقتی به مراقبت از دندان های شیری و بهداشت دهان و دندان کودکان توجه می‌کنید ، در واقع از این امر اطمینان پیدا خواهید کرد که فک یا آرواره‌های کودک در حین رشد قوی و مستحکم هم خواهد بود. دندانهای شیری همچنین جای دندانهای دائمی را حفظ کرده‌اند تا زمانی که برویند و جایگزین‌شان شوند و این از مهم‌ترین نکاتی است که مراقبت و رسیدگی به دندانهای شیری جهت سالم و قوی ماندنشان را توجیه می‌کند.
2) جویدن را برای کودکان آسان می‌کند
در این سن و سال حساس و سرنوشت‌ساز کودکان بسیاری از عادت‌های خود را چه خوب و چه بد، کسب می‌کنند. در زمینه جویدن هم دندانهای شیری تفاوتی با دندانهای دائمی ندارند. با نگهداری خوب از دندانهای شیری از ابتدا این امکان فراهم می‌شود که کودک به‌خاطر بهره‌مندی از دندان‌هایی سالم مشکلی در جویدن نداشته باشد. همانطور که می‌دانیم درست جویدن غذا به گوارش آسان و بدون مشکل کمک می‌کند.
3) کمک به درست صحبت کردن
درست مانند جویدن اصولی، حرف زدن به شیوه صحیح هم از کودکی آغاز می‌شود. کودکان زمانی حرف زدن را یاد میگیرند که هنوز دندانهای شیری خود را دارند و از آن‌جایی که دندانهای شیری در رشد و تکامل فک‌ها مشارکت می‌کنند طبیعتا در این‌که چقدر زود درست حرف زدن را یاد بگیرند هم تاثیر گذارند. دندانهای شیری سالم کمک می‌کنند کودکان سریع‌تر حرف زدن صحیح را بیاموزند.
4) زمینه‌چینی لبخندی زیبا از کودکی
همانطور که اشاره کردیم، دندان شیری جای دندانهای دائمی را حفظ کرده است. اما این نکته چه معنایی دارد؟ مراقبت و نگهداری از این دندان‌ها تعیین می‌کند که دندانهای دائمی به چه صورت و با چه نظم و ترتیبی بر روی لثه‌ها قرار خواهند گرفت. وقتی دندانهای شیری می‌افتند و با دندانهای دائمی جایگزین می‌شوند اگر از ابتدا به سلامت دهان و دندان توجه شده باشد، شانس بالاتری برای ردیف شدن دندان‌ها و امکان نقش بستن لبخندی زیبا وجود دارد. بنابراین اغراق نیست که اگر بگوییم دند‌های شیری سرنوشت دندانهای دائمی را رقم می‌زنند. داشتن دندان‌هایی سالم و زیبا از کودکی اعتماد‌به‌نفس را بالا برده و زمینه دستیابی به لبخندی دل‌نشین در بزرگسالی را فراهم می‌کند.
5) دندانهای شیری به پیش‌گیری از پوسیدگی دندانهای دائمی کمک می‌کنند
رسیدگی به دندانهای شیری از پوسیدگی آنها در کودکی که درد زیادی هم به دنبال دارد، جلوگیری می کند. در نظر داشته باشید که افتادن دندانهای شیری پیش از موعد لثه را در معرض آسیب قرار می‌دهد و از این دندان‌ها باید تا موقعی که زمان افتادن‌شان فرا رسیده باشد، نگهداری کنیم. پس به‌یاد داشته باشید که این دندان‌ها در مقابل پوسیدگی آسیب‌پذیر هستند و نظافت مناسب آنها احتمال پوسیدگی را به‌شدت کاهش می‌دهد و وقتی پوسیدگی نباشد دندان های شیری تا هر وقت که لازم باشد محل دندانهای دائمی را حفظ می‌کنند. از دلایلی که باعث پوسیدگی دندان شیری می شود می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- انتقال بزاق دهان والدین به کودک: غذا دادن به کودک با قاشق خودتان، آب دادن به او با لیوان لب‌زده خودتان، تست کردن غذای کودک قبل از غذا دادن به او و تمیز کردن پستانک بچه با دهان، همگی از جمله مواردی هستند که باعث جابجایی بزاق و انتقال آن به دهان کودک می شود.
- باقی ماندن مواد غذایی در دهان کودک: باکتری های موجود در دهان، شکرهای طبیعی و مصنوعی موجود در مواد غذایی را تبدیل به اسید می کنند و این اسید لایه رویی دندان را در خودش حل می کند. درنتیجه پوشش دندان از بین رفته و دندان شروع به پوسیدگی می کند.
- شیر خوردن کودک هنگام خواب: هر نوع نوشیدنی ای به غیر از آب قبل خواب نباید به کودک داده شود زیرا قند موجود در آن باعث پوسیدگی دندان کودک می شود.فقط شیر خوردن از سینه مادر خطری برای دندان کودک ندارد.
6) آموزش عادت‌های خوب در زمینه بهداشت دهان و دندان
اهمیت پاکیزگی دندانهای شیری اولین قدم در راه آموزش بهداشت دهان و دندان به کودکان است. توجه به این مسئله به کودکان اهمیت مراقبت از دندان‌ها به کمک، مسواک زدن، نخ‌دندان کشیدن و استفاده از دهان‌شویه را آموزش می‌دهد. معمولا عادت‌هایی که در کودکی کسب شده باشند به سختی در بزرگسالی فراموش می‌شوند.
مطالعه بیشتر: رازهای حفظ زیبایی دندان
7) مراقبت از کودکان
طبعا هر پدر و مادری از کودک در تمام زمینه‌ها حمایت و مراقبت کرده و نمی‌خواهد آسیبی به او وارد یا دردی را متحمل شود. پوسیدگی دندان‌ها هم اتفاقی دردناک است که نمیخواهیم کودکان آن‌را تجربه کنند. اگرچه در باور عموم دندانهای شیری دچار پوسیدگی نمی‌شوند، اما این تصور اشتباه است. دندانهای شیری هم مانند دندانهای دائمی مستعد پوسیدگی و خرابی هستند و با رسیدگی و مراقبت از آنها می‌توانیم از این اتفاق پیش‌گیری کنیم. همانطور که در زمینه‌های دیگر به سلامت و آسایش کودکان اهمیت میدهیم، سلامت دندان شیری هم از این بابت مستثنی نیست و موقتی بودنش نباید باعث شود که از توجه لازم و کافی بی‌نصیب بماند.
8)عفونت دندان شیری قابل سرایت به دندان دائمی!:
اگر دندان شیری عفونت کند، این عفونت پیشروی می کند، تا جایی که به دندان دائمی برسد. اگر دندان پوسیده کودک کشیده شود، دندان های دیگر جای خالی آن را پر می کنند و طوری کنار هم قرار می گیرند که مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن سخت تر شود. بنابراین به محض مشاهده خرابی دندان کودک باید او را به دندانپزشکی ببرید و جهت درمان آن اقدام کنید.
درمان دندان شیری پوسیده
اگر کودک دچار پوسیدگی دندان شود باید تحت درمان قرار بگیرد و فرق نمی کند در چه سنی باشد. گاهی اوقات برای این کار لازم است بی حسی موضعی یا داروی بیهوشی کامل به او بزنند زیرا ممکن است این فرایند درد داشته باشد. گاهی هم سروصدای زیاد ابزار دندانپزشکی کودک را می ترساند و گاهی برای انجام فرایند کارهای زیادی لازم است و کودک باید کاملا بی حرکت دراز بکشد. هدف این است که تا حد امکان روند درمانی را بدون درد و در امن ترین حالت ممکن پیش ببریم.
دیدگاه ها