بیماری پارانویا (اختلال شخصیت پارانوئید)
اختلال شخصیت پارانوئید، یکی از اختلالات شخصیتی است که رفتارهای عادی و روزمره فرد را هدف قرار می دهد. افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویا به صورت غیر منطقی به اطرافیان خود سوء ظن و شک فراوان دارند و همیشه فکر می کنند دیگران برای نابودی یا خیانت کردن به آنها، نقشه هایی در سر دارند و توطئه چینی می کنند.
آنها به هیچکس اعتماد ندارند و رفتارهای معمولی دیگران را هم مغرضانه می بینند و تصویر می‌کنند تمام حرکاتشان توسط دیگران تحت نظر است. هر حادثه ای که برایشان پیش می‌آید را هم نتیجه بدخواهی و برنامه ریزی اطرافیانشان می‌دانند. هرچند که دلیل کافی برای اثبات بی‌اعتمادی و سوءظن ندارند. در نتیجه بیماران تحریک پذیرتر هستند، چرا که نمی توانند دیگران را واقعا متهم کنند. این بیماری اغلب افراد در کودکی و نوجوانی آغاز میشود و با توجه به آمار، در مردان شایع تر از زنان است. درمان این بیماری به منظور کاهش علائم و آرام کردن بیمار است. عدم درمان این اختلال ممکن است باعث افزایش تفکرات و اقدامات خودکشی در بیمار شود.
اختلال شخصیت پارانویا چه علائمی دارد؟
شدت پارانویا در افراد متغیر است و همه علائم یکسانی را تجربه نمی کنند. با این حال پرتکرارترین علائم این اختلال عبارتند از:
- بیمار تحریک پذیر است و هر موضوع کوچکی هم میتواند او را به شدت عصبانی کند.
- او به شکلی غیر عقلانی، به هیچ عنوان نمی تواند به دیگران اعتماد کند.
- او هیچ انتقادی را نمی پذیرد و خیلی زود از همه می‌رنجد.
- سوءتعبیر در بیمار به قدری زیاد است که رفتارهای معمولی و دوستانه دیگران را بدخواهانه می پندارد.
- چون بیمار توانایی سازگاری با محیط اطرافش را ندارد، با دیگران بحث و جنجالهای بی‌نتیجه آغاز میکند و نمیتواند با بقیه در صلح و سازش باشد.
- او نسبت به همه حتی اعضای خانوادهاش شکاک است و فکر میکند همه در حال توطئه‌چینی و نقشه کشیدن برای نابودی‌ش هستند.
- او فکر میکند همه جهان دشمن هستند.
- هیچگاه مسئولیت اشتباهات خود را بر عهده نمی گیرد و فکر میکند دیگران موجب بروز اشتباه شدهاند.
- در روابط عاطفی با شریک خود سرد، حسود، کنترلگر و شکاک است و او را به خیانت متهم میکند و فاصله اش را با او حفظ میکند.
- به هیج وجه دیگران را نمی بخشند و همیشه کینه ای در دل دارد.
اختلال شخصیت پارانویا به چه دلایلی بروز پیدا میکند؟
علت قطعی این بیماری هنوز مشخص نشده است. با این حال می‌دانیم که ترکیبی از عوامل روانشناختی و بیولوژیکی در بروز آن موثر هستند. یعنی این بیماری لزوماً نتیجه یک اختلال ذهنی نیست و ژنتیک نیز سهم زیادی در بروز این اختلال دارد.
بعضی از اختلالات ذهنی فرد را در ابتلا به اختلال شخصیت پارانویا مستعدتر میکند. این اختلالات عبارتند از: اختلال شخصیت پارانوئید، اختلال هذیانی و اسکیزوفرنی پارانوئید. همچنین مصرف و اعتیاد به بعضی از مواد روانگردان مانند شیشه یا آمفتامین، کوکائین، حشیش و زوال عقل و تجربه استرس بسیار شدید مثل تجربیات تلخ در کودکی ممکن است موجب بروز پارانویا شود. در بعضی موارد هیچ دلیل مشخصی برای پارانویا در بیمار وجود ندارد و در چنین مواردی، عوامل محیطی و ژنتیکی را عامل اصلی می دانند.
پارانویا را چگونه تشخیص می‌دهند؟
پزشک با پرسیدن سوالاتی کنترلی و حساس از بیمار، پروسه تشخیص خود را شروع میکند و جزئی ترین رفتارهای او زیر نظر قرار میدهد. در مواردی ممکن است متخصص روانشناسی با خانواده بیمار هم صحبت کند و از آنها در مورد رفتارهای او و وجود اختلالات مشابه در خانواده و اقوام، سوالاتی را بپرسد. سپس با تحلیل پاسخ ها و انجام چند تست تشخیصی، سعی میکند بیماری اصلیای که موجب پارانویا شده است را تشخیص دهد. البته تشخیص تا حدی دشوار است چرا که بیمار ممکن است به پزشک هم بی اعتماد باشد. در هر صورت پزشک از او درخواست آزمایش خون و اسکن از مغز می کند تا بتواند دلایل فیزیکی اختلال را هم بررسی کند.
چه عواملی در بیماری پارانویا محرک و خطرآفرین هستند؟
پدر و مادرانی که با هم اختلافات شدید و تنش زا دارند، و در حضور کودک مشکلاتشان را ابراز می‌کنند، ممکن است درآینده باعث بروز پارانویا در کودک شوند. همچنین سوءمصرف و اعتیاد به مواد مخدر صنعتی مثل شیشه و کوکائین حتی بعد از ترک اعتیاد هم احتمال دارد موجب بروز این اختلال شوند. پس اعتیاد به این مواد مخدر از لحاظ روانشناختی نیز آسیب زا است.
محققان در حال تحقیق برای یافتن ژنی هستند که اختلال شخصیت پارانوئید را ایجاد می کند. باید در نظر داشت که اطرافیان بیمار نباید برای تغییر رفتار او تلاش غیر علمی کنند. چرا که بیمار احساس خطر کرده و ممکن است از لحاظ روانی دچار مشکلات بیش‌تری شود و دست به خودکشی بزند یا آسیبی جدی به دیگران وارد کند.
اختلال شخصیت پارانوئید چه عوارضی دارد؟
زندگی مشترک و روابط خانوادگی افراد مبتلا به پارانوئید به دلیل تئوریهای توطئه و شکاکیت این افراد بسیار کمرنگ میشود و یا ممکن است از هم بپاشد. این افراد ممکن است به دلیل رفتارهای کنترل نشده، خشم و حساسیت افراطی از جمعهای دوستانه طرد شوند و شغل‌شان را هم از دست بدهند. فرد به دلیل شک فراوان به هم چیز، لحظه ای آرام و قرار ندارد. همین عدم آرامش ممتد ممکن است به سایر اعضای بدن او مانند قلب و مغز آسیب های جدی وارد کند.
آیا پارانویا درمان دارد؟
گاهی با ترک عامل ایجاد کننده این اختلال، علائمش هم از بین میروند. برای مثال با ترک الکل و مواد مخدر فرد تا حدی به حالت عادی برمیگردد. اما مهم است به این نکته توجه کنیم که بیمار به پزشک خودش هم اعتماد ندارد و در نتیجه فرایند درمان ممکن است طولانی شود. به علاوه این بیماری به طور کامل قابل درمان نیست، ولی به بیمار کمک می شود تا با کنترل علائم بتواند زندگی عادی را شروع کند.
داروهای اختلال پارانوئید کدامند؟
داروهایی که برای این اختلال تجویز می شود، از خانواده داروهای ضد روان پریشی و ضد اضطراب هستند. مانند دیازپام، هالوپریدول و تیوریدازین. اما همان‌طور که گفته شد بیمار به دلیل شکاکیت به همه، حتی پزشک خود، احتمال دارد داروها را مصرف نکند. در نتیجه روان درمانی به دلیل درمان مکملی که بسیار موثر است در کنار دارو (که درمان اصلی است) به کار گرفته می شود.
روان درمانی چه کمکی به بیماری پارانویا میکند؟
روان درمانی که تمرکز آن بر رفتار درمانی است و موثرترین شیوه درمانی در این اختلال تلقی میشود، توانایی بیمار را در مدیریت و کنترل علائم خود افزایش میدهد و با آموزش تکنیکهای علمی مثل ریلکسیشن و تکنیک کنترل و کاهش استرس، فرد را نسبت به محیط اطرافش سازگارتر میکند. جلسات روان درمانی به دلیل حس بی اعتمادی بیمار، ممکن است یکی در میان و نامنظم برگزار شود. بنابراین درمانگر باید در ایجاد رابطه امن با بیمار توجه و دقت ویژهای به داشته باشد.
بیمار اختلال شخصیت پارانوئید نیازی به بستری شدن دارد؟
بستری شدن برای همه بیماران مبتلا به پارانویا تجویز نمی شود. تنها بیمارانی که علائم وخیمی مثل خشم و بی اعتمادی افراطی و غیر قابل کنترل دارند و احتمال اینکه به خود یا دیگران آسیب وارد کنند را برای مدت محدودی تحت نظر قرار می‌دهند. برخی از این افراد هنگام بستری شدن ارتباط خود را با واقعیت پیرامون از دست داده و دچار وضعیت بدتری می‌شوند.
دیدگاه ها