فلج بل چیست؟
اگر یک روز صبح از خواب بیدار شدید و در آینه دیدید که یک طرف صورتتان افتادهاست و نمی‌توانید اعضای همان طرف افتاده را حرکت دهید، به احتمال زیاد به فلج بل یا فلج صورت مبتلا شده اید. البته نگران نباشید. این سستی، سفتی یا افتادگی عضلات صورت موقت است و دوباره می توانیم سلامت خود را بازیابید. در موارد بسیار نادری، فلج بل دو طرف صورت شما را درگیر میکند.
شباهت فلج بل با سکته مغزی
عده ای از افراد وقتی چنین حالتی را در صورت خود می بینند، گمان میکنند که سکته مغزی کرده اند اما در واقع این فلج ناشی از التهاب عصب هفتم جمجمه است، عصبی که اصطلاحاً به آن عصب صورت گفته میشود و وظیفه آن کنترل و حرکت عضلات صورت است.
سایر علائم سکته مغزی مثل لمس شدن یک طرف بدن(نه فقط صورت)، سردرد شدید و ناتوانی در تکلم و درک کلام دیگران را بشناسید تا در صورت بروز فلج بل، دچار نگرانی نشوید. پس بهتر است برای تشخیص اینکه منشاء این سفتی عضلات صورت چیست، به بیمارستان مراجعه کنید.
بیماران دیابتی و احتمال ابتلا به فلج بل
همه ی افراد ممکن است در عصب هفتم دچار مشکل شوند و فلج بل را تجربه کنند. ولی کسانی که مبتلا به نوعی بیماری ویروسی یا دیابت هستند، با احتمال قوی تری با این بیماری مواجه می‌شوند. همانطور که گفته شد، فلج بل موقتی است و سفتی و سستی عضلات صورت، معمولاً بعد از چند هفته از بین میرود. اگر در این چند هفته علائم شما ناپدید نشد، حداکثر تا شش ماه ممکن است با این بیماری درگیر باشید که اصلاً جای نگرانی ندارد و با احتمال بالا دیگر دچار این فلج نخواهید شد. البته پس از اینکه فلج بل تشخیص داده شد، نباید بیخیالی پیشه کنید. بلکه باید مراقبت ها و فرایندهای درمان را به صورت منظم پیگیری کنید.
علائم فلج بل
در قسمت قبل اشاره شد که تورم عصب هفتم جمجمه که مرکز کنترل حرکات صورت است، فلج بل را ایجاد میکند. این عصب وظیفه کنترل ماهیچه استخوانچه رکابی، لبخند زدن، تولید اشک، تولید بزاق، پلک زدن، چشمک زدن و اخم کردن را برعهده دارد. پس هر مشکلی در این عصب بیفتد، عملکرد بخش های گفته شده دچار مشکل میشود.
برخی از علائم فلج بل عبارتند از:
- احساس ناتوانی و ضعف در حرکت دادن برخی اعضای چهره که در ابتدا این حس خفیف است، ولی ظرف چند روز ممکن است شدیدتر شود.
- احساس وز وز و حساسیت در گوش سمتی که فلج شده است.
- آبریزش بینی یا اشک ریختن بی اختیار از چشم
- افتادگی و انقباض قابل مشاهده در ماهیچه های صورت و ناتوانی در حرکت دادن آنها، مثل ناتوانی در بستن چشم، اخم کردن یا خندیدن
- سردرد و کلافگی
- خشک شدن و سوزش چشم به دلیل اینکه فرد نمی تواند پلک بزند
- ضعیف شدن حس چشایی و ناتوانی در درک طعم و مزه
- مشکل در جویدن غذا به دلیل سفت شدن عضله آرواره
- احساس درد یا لمس شدن عضلات فک و اطراف گوش
دلایل ابتلا به فلج بل
علت دقیق فلج بل هنوز مشخص نشده است. یعنی، می دانیم که این فلج در اثر التهاب و وضعیت نامطلوب عصب هفتم جمجمه ایجاد می شود، ولی دقیقاً نمیدانیم که چه عاملی عصب هفتم را به چنین روزی می اندازد.
بیماری های ویروسی مرتبط با فلج بل
همانطور که قبلاً گفته شد، بیماری های ویروسی در ایجاد این عارضه نقش دارند. با برخی از این بیماری های ویروسی را در ادامه آشنا خواهید شد:
- سرخجه یا سرخک آلمانی
- آنفولانزا نوع ب
- آبله مرغان
- زونا
- بیماری های ویروسی دستگاه تنفسی
- ویروس تبخال یا هرپس سیمپلکس
- مونونوکلئوز عفونی
- ویروس کوکساکی
چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا فلج بل هستند؟
با وجود اینکه این بیماری بسیار نادر است، ولی احتمال بروز آن در زنان و مردان تقریباً مساوی است. عامل ژنتیک در بروز این عارضه نقش دارد. یعنی اگر فرد یا افرادی در خانواده شما تا به حال دچار فلج بل شده اند، احتمال ابتلای شما بیشتر از افرادی است که در خانواده شان سابقه ابتلا نداشته اند. یافته های تازه پزشکی نشان داده اند که احتمال فلج موقتی ماهیچه های صورت در افرادی که میگرن دارند، از سایر افراد بیشتر است.
افرادی که در ادامه گفته میشود، بیشتر از بقیه افراد در ریسک ابتلا به این عارضه قرار دارند:
- افراد مبتلا به دیابت و بیماری های تنفسی عفونی مثل سرماخوردگی یا عفونت نوع ب
- افراد با سنی در بازه پانزده تا شصت و پنج سال
بانوان بارداری که در سه ماه آخر بارداری خود قرار دارند تا یک ماه پس از زایمان
تشخیص بیماری فلج بل
مثل سایر بیماری ها، هرچه فلج بل زودتر و به موقع تشخیص داده شود، درمان آسان تر و سریعتری خواهد داشت. پس بهتر است بلافاصله پس از مشاهده سستی، انقباض و سفتی ماهیچه های خود، خیلی سریع به دکتر های متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. تشخیص اولیه پزشک بر اساس آزمایش یا تست خاصی نیست. بلکه پزشک با معاینه شما و بررسی علائمتان، احتمال سایر عارضه ها مثل سکته مغزی و تومور مغزی که فلج صورت از علائم آن است را حذف میکند و در نهایت به این نتیجه میرسد که عارضه شما فلج بل است.
معاینه فلج بل
در این معاینه از شما خواسته میشود علائم غیرطبیعی خود را در بیست و چهار ساعت گذشته بازگویی کنید. سپس از شما خواسته میشود اخم کنید، لبخند بزنید یا سعی کنید پلک بزنید و چشمانتان را ببندید و سپس با ابزار مخصوص شنوایی شما سنجیده میشود. در چنین وضعیتی پزشک ممکن است تلاش کند پلک شما را با دست ببندد. اگر تشخیص اولیه پزشک فلج بل باشد، با آزمایش هایی می تواند نسبت تشخیص خود اطمینان پیدا کند.
آزمایش های تشخیص فلج بل
ام آر آی یا سیتی اسکن: با استفاده از این ابزار تصویربرداری از جمجمه انجام میشود. این تصویربرداری میزان آسیب وارده به عصب مربوط یا عفونتها و تجمع باکتریایی در مغز را مشخص میکند.
الکترومیوگرافی: از طریق قرار دادن الکترودهایی روی سر بیمار، مشابه عمل نوار مغز گیری، تلاش می شود تا شدت و میزان آسیب و تورم عصب ها مغز اندازه گیری شود. نحوه کار الکترودها به صورت تحریک الکترونیکی مغز و اندازهگیری پاسخ عصب ها به این تحریک ها است.
راه های درمان فلج بل
فلج بل در بازه زمانی چند هفته تا حداکثر شش ماه، به صورت خودکار و بدون هیچ درمان خاصی، به مرور از بین میرود و محو می شود. به همین دلیل فلج بل درمانی خاص و ویژه ندارد. اما با جلسات فیزیوتراپی و مصرف دارو میتوان به فرایند درمان و رهایی عضلات، سرعت بخشید. البته گاهی در بعضی بیماران وضعیت بسیار کمیابی پیش می آید که در آن حتی پس از گذشت شش ماه و انجام فرایند درمان، عضله ها رها نمی شوند. در چنین حالتی به تشخیص پزشک جراحی مختصری روی بعضی از عضلات منقبض صورت انجام میشود.
سایر درمان ها:
فیزیوتراپی: فیزیوتراپی باعث میشود انقباض ماهیچه ها سریع تر برطرف شود. اگر از فیزیوتراپی خودداری کند، عضلات صورت شما به مرور کوچک تر شده و انقباض در بعضی بخش ها حالت دائمی پیدا میکند.
مراقبت از چشم و دندان: از آنجایی که پلک به دستورات شما هماهنگ نیست، باید از چشم خود به صورت دستی مراقبت کنید. یعنی جلوی خشک شدن و عفونت را با استفاده از اشک مصنوعی و پمادهای مخصوص بگیرید. همچنین به دلیل بی حسی عضلات دهان، ممکن است غذا بین دندان ها بماند و موجب پوسیدگی شود. پس به طور مرتب از مسواک و خمیردندان استفاده کنید.
مشکل در جویدن: به دلیل سفتی یا سستی عضلات صورت، جویدن غذا دچار مشکل میشود. پس بهتر است مراعات کنید و غذاهای رقیق و آبکی که نیاز به جویدن ندارند مصرف کنید.
داروهای درمانی فلج بل
پردنیزولون:
این یک داروی استروئیدی است که به سراغ منشاء افتادگی و سستی صورت رفته و علت اصلی را بهبود میبخشد و تورم عصب را کاهش میدهد. قبل از مصرف این دارو، حتما در مورد عوارض جانبی آن مطالعه کنید. همچنین در صورت بروز حساسیت نسبت به دارو، به پزشک خود مراجعه فرمایید.
کورتیکواستروئید:
این دارو نیز از داروهای ضد التهابی بسیار قوی است که تورم و التهاب عصب را کاهش میدهد. هر چه مصرف این دارو را سریع تر شروع کنید، نتیجه بهتری خواهید گرفت.
دیدگاه ها